Wiatr niewątpliwie jest jednym z czynników który wpływa na zróżnicowanie wyglądu drzew. Czy zastanawialiście się jaki jest wpływ wiatru na pierśnicę i wysokość drzewa, wraz ze wzrostem odległości od brzegu drzewostanu?
Wiatrołomy i wiatrowały to najpoważniejsze w skutkach szkody od wiatru. Drzewa aklimatyzują się do lokalnie panujących warunków wietrznych, co najczęściej wyraża się ograniczeniem wzrostu drzew na wysokość i zwiększeniem dynamiki przyrostu na grubość w dolnej części pni. Sosna zwyczajna jest gatunkiem względnie odpornym na działanie wiatru, a także charakteryzuje się znaczną zmiennością pod względem kształtu korony i wymagań ekologicznych.
Naukowcy z Katedry Użytkowania Lasu na Uniwersytecie Przyrodniczym w Poznaniu podjęli się próby określenia wybranych cech morfologicznych drzew w dojrzałych drzewostanach sosnowych eksponowanych na jego działanie. Badania zostały przeprowadzone w siedmiu nadleśnictwach RDLP w Szczecinku, gdzie wybrano łącznie 9 drzewostanów V klasy wieku, rosnących na siedlisku boru mieszanego świeżego. Drzewostany należały do I klasy bonitacji, a zwarcie zostało określone jako przerywane.
Badania
Podstawowym kryterium selekcji drzewostanów było ich sąsiedztwo z wolną przestrzenią (łąka, pole). Powierzchnie próbne założono w drzewostanach, w których zachodni brzeg miał stosunkowo prosty przebieg, zbliżony do kierunku północ-południe, co wiązało się z dominującym kierunkiem wiatru.
Badanie polegało na wyznaczeniu w wybranych drzewostanach obszarów próbnych o kształcie prostokąta, gdzie jeden z boków (100 m długości) przylegał do otwartej przestrzeni a drugi (3 średnie wysokości drzew) sięgał w głąb drzewostanu. Następnie każda z wydzielonych powierzchni próbnych została podzielona na tzw. 3 strefy obciążenia o szerokości równej przeciętnej wysokości drzewostanu, gdzie strefa A to silna ekspozycja na oddziaływanie wiatru, strefa B- ekspozycja przeciętna, C- ekspozycja słaba. Z badania zostały wyłączone drzewa okrajkowe, rosnące w drugim piętrze drzewostanu, suchoczuby oraz silnie pochylone, u których niemożliwy był pomiar wszystkich promieni. Łącznie strefę A reprezentowały 564 drzewa, B-547 i C-522. Następny etap prac objął pomiar średnicomierzem z dokładnością do 1 cm, w dwóch przeciwległych kierunkach (północ-południe; wschód-zachód). Wyznaczonazostała również wysokość każdego drzewa z dokładnością do 0,1 metra. Kolejno pomierzono czterokrotnie promień korony drzewa za pomocą dalmierza od strony północnej, południowej, wschodniej i zachodniej. Długość korony została określona jako różnica między wysokością drzewa a wysokością położenia na pniu pierwszej żywej gałęzi.
Wyniki
Wyniki badania ujawniły, że wraz ze wzrostem odległości od brzegu drzewostanu, pierśnica i wysokość drzewa, powierzchnia boczna korony oraz długość promienia w kierunku wschodnim rosną, a długość promieni w kierunku północnym, południowym i zachodnim maleją. Przy długościach poszczególnych promieni. Zauważono, że najniższymi wartościami charakteryzowała się strona zachodnia i północna, a najdłuższymi wschodnia i południowa. Po uwzględnieniu przeważających wiatrów zachodnich, potwierdzono, że geometria korony może być wyrazem adaptacji oraz zróżnicowania w warunkach wzrostu i rozwoju drzew we fragmentach drzewostanu różnie eksponowanych na działanie wiatru.
Ponadto stwierdzono, że średnica koron drzew rosnących w strefie przeciętnie eksponowanej na działanie wiatru (strefa B) była mniejsza niż średnice charakteryzujące drzewa rosnące na skraju (strefa A) i w głębi drzewostanu (strefa C). Drzewa rosnące w strefie zlokalizowanej na skraju drzewostanu cechowały się najkrótszymi koronami.
Źródło: Tomczak A., T. Jelonek, W. Pazdrowski. 2014. Charakterystyka wybranych cech morfologicznych drzew w dojrzałych drzewostanach sosnowych eksponowanych na wiatr. Sylwan 158 (3):183-191, 2014.