Wpływ elektrowni wiatrowych na ptaki i nietoperze – nowy raport 2017.

Raport powstał we współpracy szwedzkiego Naturvårdsverket (odpowiednik GDOS) oraz szwedzkiego państwowego urzędu do spraw energetyki Energimyndigheten i opracowany został przez naukowców ze szwedzkiego uniwersytetu w Lund.

Summary, zestawienie najważniejszych wniosków jest zamieszczone w języku angielskim i dostępne na początku tego wielostronicowego raportu
http://www.naturvardsverket.se/Documents/publikationer6400/978-91-620-6740-3.pdf?pid=19704

Ja spróbuję wybrać najważniejsze punkty.

– Elektrownie wiatrowe stanowią większy problem dla nietoperzy niż dla ptaków. Wynika to z faktu iż więcej nietoperzy niż ptaków ginie oraz z faktu że wypadki śmiertelne dotyczą kilku czy kilkunastu gatunków nietoperzy które poprzez to są silnie narażone. Ale to samo można powiedzieć o pewnych gatunkach ptaków o słabej zdolności reprodukcji.

—Przeciętna liczba zabitych ptaków wynosi od 5 do 10 przypadków na elektrownię (wiatrak) i na rok. Położenie farm elektrowni ma duże znaczenie. Problemem, tym szwedzkim, jest że na razie istnieje tylko jedna bogato udokumentowana praca naukowa, pozwalająca na dokładne określenie liczby śmiertelnych wypadków na rok. Jest to farma wiatrowa na wyspie Gotlandia, na przylądku Näsudden, a więc stojąca w środowisku morskim, bardzo bogatym w życie ptasie. Dane z tych badan wskazują na znacznie wyższe cyfry niż te cytowane przeciętne, do 60 ptaków na elektrownię i rok.

– Wielkość wiatraków wpływa na śmiertelność. Ale równocześnie duże nowoczesne elektrownie produkujące znacznie większa moc energii niż te stare maja mniejszą śmiertelność w porównaniu do ilości wyprodukowanej energii. To stwierdzono właśnie na Näsudden, gdy wymieniono stare instalacje na nowe. Ale w tym przypadku nie zbadano jak wpływa to na nietoperze.

– Wszystkie rodzaje ptaków mogą ginąć przy elektrowniach i wypadki śmiertelne zdarzają sie przy wszystkich typach elektrowni. Nie ma prawdopodobnie elektrowni wiatrowych bez wypadków. Większość ginących ptaków to zwykle małe ptaki. Ptaki drapieżne, mewy i ptaki grzebiące zabijane są w większym rozmiarze niż należałoby tego oczekiwać w stosunku do wielkości populacji. Ginie stosunkowo mało łabędzi, gęsi i żurawi, prawdopodobnie dlatego iż te gatunki maja duża zdolność unikania niebezpieczeństw. Stosunkowo mało ptaków ginie też w czasie regularnych przelotów. Śmiertelność jest wyższa wśród ptaków przebywających w okolicy z wiatrakami w czasie okresu lęgowego, na terenach na których zimują i na których odżywiają sie w czasie przelotów.

– Cyfry które w odniesieniu do nietoperzy podawał poprzedni raport z 2011, sa za niskie. Nowe badania w Europie i w Ameryce północnej mówią ze każda elektrownia wiatrowa zabija przeciętnie od 10-15 nietoperzy rocznie. Szwedzkich badań ogólnokrajowych na ten temat brakuje, ale badania z terenu farmy wiatrowej w Halland (południowa Szwecja) mówią o 5 przypadkach śmiertelnych na rok.

– Śmiertelność nietoperzy przy elektrowniach wiatrowych jest prawie zupełnie ograniczona do gatunków które poruszają sie i polują w powietrzu ponad koronami drzew. Te gatunki nazywamy gatunkami wysokiego ryzyka i przy budowie nowych elektrowni należy uwzględniać ich obecność. Są to głównie Nyctalus noctula, Nyctalus leisleri, Vespertilio murinus, Pipistrellus pygmaeus, Pipistrellus pipistrellus, Pipistrellus nathusii, Eptesicus serotinus no i na północy Szwecji Eptesicus nilssonii. Inne gatunki nietoperzy występujące w Szwecji giną rzadko lub wcale.

– W czasie ostatnich lat przeprowadzono wiele badań analizujących wpływ elektrowni wiatrowych na wielkość populacji ptasich. W Ameryce północnej stwierdzono że istniejące elektrownie wiatrowe prawdopodobnie nie wpływają negatywnie na wielkość populacji. W Kanadzie te stwierdzenie dotyczyło wszystkich gatunków mających tam okres lęgowy. Takich ogólnych analiz nie przeprowadzono w Europie, ale analizowano gatunki szczególnie narażone na niebezpieczeństwo. W północnych Niemczech, z duża ilością elektrowni wiatrowych i dużą śmiertelnością ptaków oceniono iż elektrownie wiatrowe wpływają negatywnie na wielkość populacji myszołowa zwyczajnego i kani rudej. Prawdopodobnie dotyczy to również populacji bielika zwyczajnego.

– W dalszym ciągu, zarówno w Szwecji jak i międzynarodowo, nie ma miary czy definicji na wielkość populacji nietoperzy, dlatego obliczenia jak śmiertelność nietoperzy przy elektrowniach wiatrowych wpływa na wielkość populacji nietoperzy nie są w pełni wiarygodne. Ale istnieją przypuszczenia oparte na badaniach amerykańskich i europejskich iż ten negatywny wpływ elektrowni wiatrowych na populację nietoperzy już zaszedł.

– Generalnie biorąc zdolność ptaków do unikania niebezpieczeństw jest niższa w czasie okresu lęgowego i wtedy ogranicza sie do średnio 100 m. Ptaki brodzące maja te odległości większe. Poza okresem lęgowym taką zdolność zachowują najlepiej ptaki żyjące w stadach oraz ptaki morskie. Czy ptaki przyzwyczajają sie do elektrowni? Tego szwedzkie badania nie stwierdziły i rezultaty sa różne, np. kormorany i pewne mewy przebywają chętnie w okolicy, prawdopodobnie z uwagi na lepsze możliwości pokarmowe. Ale tutaj, jak piszą badacze, potrzeba wielu dokładnych badań.

– Jeżeli chodzi o nietoperze to wpływ elektrowni wiatrowych na ich środowisko życiowe, zakłócenia i zdolność nietoperzy do unikania niebezpieczeństw nie zostało do tej pory dokładniej zbadane i prawdopodobnie maja te czynniki mniejsze znaczenie dla nietoperzy niż dla ptaków. Z drugiej strony jest jasnym że fizyczna zmiana środowiska życiowego dla nietoperzy, związana z budową elektrowni wiatrowych wpływa na ich życie. Ale badania wykazały też ze nietoperze sa przyciągane przez elektrownie i poszukują ich aktywnie. To jest ta różnica w stosunku do ptaków i tworzy sytuacje wymagające innych rozwiązań.

– Rozwiązania mające na celu zmniejszenie negatywnego wpływu elektrowni wiatrowych na ptaki ograniczają sie w dalszym ciągu, przede wszystkim, do unikania budowy elektrowni w miejscach bogatych w życie ptasie, zwłaszcza w okresie wylęgu, przezimowania lub odpoczynków w czasie przelotów. Dotyczy to również gatunków które wykazały większa śmiertelność przy elektrowniach, jak np. pewnych ptaków drapieżnych. Tworzy sie strefy bez elektrowni lub wyznacza minimalną odległość. Te uwarunkowania porusza poniższy raport szczególnie dokładnie ale naukowcy uważają że mimo iż strefy ochronne są ważne to nigdy nie zlikwidują całkowicie niebezpieczeństwa.

– Strefy ochronne sa bardzo istotne, ale nie wystarczają na zachowanie silnych populacji tych gatunków które chcemy zachować. Dlatego planowanie budowy nowych elektrowni musi być centralne i na duża skalę. Chodzi o wyznaczenie terenów gdzie negatywny wpływ elektrowni wiatrowych byłby jak najmniejszy. Dzisiejszy system wydawania zezwoleń na budowę elektrowni pozostawia wiele do życzenia (Szwecja). Aby takie planowanie przeprowadzić trzeba ustalić dopuszczalne z punktu widzenia społecznego minimalne poziomy populacji ptaków i nietoperzy.

– Jeżeli już elektrownie stoją na miejscu, to można podjąć pewne przedsięwzięcia w przypadku gdy chodzi o ptaki. Dopasowanie pracy elektrowni w stosunku do zachowania ptaków, podobne do dopasowania do stylu życia nietoperzy, jest w przypadku ptaków nieefektywne. W pewnych miejscach na świecie przerwano prace elektrowni w sytuacjach ryzykownych dla ptaków, ale w warunkach szwedzkich jest taka ocena trudna. Pracuje się nad technicznymi rozwiązaniami w pracy elektrowni zapobiegającymi śmiertelności ptaków i niektóre są bardzo obiecujące ale gotowego systemu ochrony jeszcze nie ma. W Szwecji przyglądamy sie sposobowi kompensacji śmiertelności ptaków poprzez postawienie na rozwój pewnych populacji w innych miejscach na świecie, w podobny sposób jak to stosują już niektóre państwa, ale na razie nie jest to przeprowadzane, piszą autorzy raportu.

– Ochrona nietoperzy przy elektrowniach wiatrowych jest w tej chwili dopasowana do występowania gatunków wysokiego ryzyka. Elektrownie stoją wtedy cicho w okresie największej aktywności nietoperzy. Takie chwilowe zatrzymanie pracy elektrowni może zapobiec 60-90% wypadków śmiertelnych wśród nietoperzy.

– Ale aby ocenić kiedy należy to robić powinno przeprowadzić sie przy takich elektrowniach badania aktywności nietoperzy na wysokości skrzydeł wiatraków w ciągu co najmniej trzech następujących po sobie sezonów pracy elektrowni. Alternatywą jest poszukiwanie zabitych nietoperzy, ale jest to metoda znacznie droższa i mniej pewna. Można jednak z góry, budując elektrownie, założyć chwilowe zatrzymywanie jej pracy.

– Jak często należy zatrzymywać prace zależy oczywiście również od warunków pogodowych. Ogólne założenie dla Szwecji południowej mówi o 10 nocach na rok, dla Szwecji północnej nieco mniej.

– Dotychczasowe kontrole i programy ochrony ptaków i nietoperzy, przeprowadzane w Szwecji nie dały za dużo pożytecznego materiału dla nas, naukowców, piszących ten raport. Odnosimy wrażenie ze ważne było i jest przeprowadzanie kontroli, ale nie sposób, w jaki powinna być przeprowadzona. Istnieją oczywiście wyjątki ale ogólnie mówiąc zachodzi potrzeba opracowania nowego systemu kontroli i programu ochrony, szczególnie jeżeli chodzi o nietoperze. Taki program inwentaryzacji i kontroli oraz ochrony prezentujemy w tym raporcie.

Cytuję ten raport bo być może naukowcy lub urzędnicy polscy będą chcieli wejść w kontakt z jego autorami. W dzisiejszym internetowym świecie jest to bardzo proste.

Zdjęcie: atl