Szwedzki raport o stanie lasów – Skogsutredningen 2019.

Jest to raport opracowywany dosyć długo, czego tytuł dowodzi i liczy sobie niebagatelne ponad 1200 stron. https://skogsutredningen.se/betankandet/

Przewodnicząca komisji, Agneta Ögren, przedłożyła raport rządowi, ściślej biorąc na ręce dwu odpowiedzialnych ministrów, środowiska oraz gospodarki, w poniedziałek 30 listopada 2020 r.

• Jest nadzieja że każdy znajdzie coś dobrego oraz że zaakceptuje to, co uważa za mniej dobre, powiedziała.

Były to za optymistyczne słowa, co pierwsze reakcje na treść raportu wskazują. Dominują tytuły prasowe typu „Nikt nie jest zadowolony” i „Raport spotkała krytyka z obu stron”. Obie strony to przemysł leśny oraz ochrona środowiska.

Przedstawiono jednak aż 50 propozycji dotyczących zmian i udoskonaleń prowadzeniu gospodarki leśnej i przemysłu opartego na niej a zwłaszcza w trzech dominujących w ostatnich latach tematach leśnych: prawo własności, biotopy kluczowe oraz ochrona lasów w Górach Skandynawskich.

Komisja zaproponowała wyjęcie spod gospodarki leśnej powierzchni 5.250 km2 lasów w Górach Skandynawskich, co można porównać z powierzchnią wyspy Gotlandia, 3.140 km2.

Koszty takiej ochrony obliczono na około 14 mld kr (6 mld zł) ale w tym Państwo oraz lasy państwowe Sveaskog odstąpią obszary warte 5 mld kr.

Temat inwentaryzacji biotopów kluczowych prowadzących z kolei do zakazów prowadzenia gospodarki leśnej na obszarach z biotopami, był w wielu przypadkach dominującym w dyskusji na temat ograniczania w ten sposób prawa własności prywatnych właścicieli leśnych.

Komisja zaproponowała likwidację dotychczasowej rejestracji biotopów kluczowych i zakończenie działalności inwentaryzacyjnej. Powód był w zasadzie prosty i podnoszony już wcześniej – taka inwentaryzacja nie ma oparcia zarówno w prawie leśnym jak i w prawie ochrony przyrody. Ale stwierdzono konieczność przeprowadzania przez właścicieli lasu oraz urzędników Skogsstyrelsen (państwowy urząd do spraw leśnych) tzw. opisów przyrodniczych oraz włączenia do nich wymagań prawnych związanych z prawem o ochronie przyrody.

Rozporządzenie w sprawie konkretnych gatunków jest dalej przedmiotem prac.

Zaproponowano tzw. elastyczne formy ochrony przyrody, co oznacza tworzenie stref lasów buforowych wokół obszarów lasów ochronnych, formalną ochronę lasów o ograniczonym czasie trwania oraz „umowy oczekujące”, czyli umowy o ochronie przyrody do czasu podjęcia decyzji o formalnej ochronie.

Komisja umocniła generalną zasadę szwedzkiej prywatnej własności leśnej, mówiącą o połączeniu wolności z odpowiedzialnością w działalności prywatnych właścicieli lasu.

Co oznacza że formalna, przyrodnicza ochrona lasu prywatnego może być wprowadzona w zasadzie tylko jako inicjatywa właściciela tego lasu. Równocześnie jednak Państwo będzie mogło wybrać odpowiednie tereny ochronne w lasach prywatnych na podstawie swojej oceny przyrodniczej oraz taki wybór będzie mógł być przeprowadzony nawet w wypadku sprzeciwu właściciela lasu.

Można powiedzieć że jest to kompromis na zasadzie zjedzenia i zachowania ciastka.

Komisja skrytykowała szwedzki urząd państwowy Skogsstyrelsen. Jego urzędnicy nie nadzorowali przestrzegania przepisów prawa o ochronie przyrody przez właścicieli lasu. Niemniej jednak komisja podkreśliła że główny ciężar przestrzegania takich przepisów leży na właścicielach lasu.

Właściciel gruntów leśnych musi posiadać wiedzę na temat wartości przyrodniczych i kulturowych występujących na terenie jego lasu a także być w stanie poinformować, jaki wpływ na nie ma pozyskanie drewna oraz planowane cięcia.

W stosunku do polityków komisja stawia żądania znajomości przestrzegania międzynarodowych zobowiązań Szwecji w zakresie różnorodności biologicznej i podjęcia przez rząd decyzji o wyznaczenie politykom jasnych celów.

Komisja podkreśla potrzebę wypracowania równowagi pomiędzy różnymi celami społecznymi dotyczącymi sposobu wykorzystania lasu.

Aktualne dane dotyczące sprzyjającego stanu ochronnego lasów szwedzkich mówią o konieczności oddania pod ochronę dalszych 3-4 mln ha lasu. Równocześnie plany przejścia Szwecji na gospodarkę „zieloną”, wolną od kopalin, oznaczają taki wzrost produkcji przemysłu leśnego który będzie wymagał o 80% większej ilości surowca drzewnego niż dzisiaj, do roku 2050.

Tego nie da się zrównoważyć i trzeba wybrać pewne priorytety.

Jakie?

Rząd szwedzki ma podjąć decyzję do 1 lipca 2021 roku.

Inne z 50 wniosków komisji:

-Formalne postanowienia muszą opierać się na dobrowolności i inicjatywach właścicieli gruntów leśnych.

-Należy wypłacać rekompensaty za czynności gospodarcze związane z ochroną przyrody.

-Należy wypłacić rekompensaty za lasy w Górach Skandynawskich o wysokich walorach przyrodniczych, wyjęte z gospodarki leśnej.

-Wypłacanie rekompensaty dla właścicieli lasów za ochronę przyrody powinno być wolne od podatku.

-Należy przejrzeć przepisy dotyczące minimalnego wieku rębności drzewostanu, wielkości zrębów w stosunku do danej powierzchni leśnej oraz koncepcji dotyczącej dopuszczalnej wielkości własności leśnej,przypadającej na jednego właściciela w danej gminie.

-Należy opracować metodologię obiektywnego opisu warunków, które mogą mieć znaczenie dla różnorodności biologicznej w lesie, bez wiążącej oceny, jak w przypadku biotopów kluczowych, dotyczącej oceny wartości przyrodniczej.

-Należy przekształcić ekoparki leżące na terenach lasów państwowych Sveaskog (można porównać np. do obszarów chronionego krajobrazu  -TC) w Böda (5800 ha), Halle-Hunneberg (5300 ha), Hornslandet (6700 ha) i Hornsö (9000 ha) w parki narodowe.

-Należy stworzyć możliwości uprawiania turystyki przyrodniczej na terenach z przyrodą chronioną.

-Należy nasilić kampanie informacyjne dla właścicieli lasów dotyczące zwiększenia przyrostu i przystosowania lasu do zmieniającego się klimatu, zmniejszenia szkód od owadów, grzybów oraz zwierzyny dzikiej  i zwiększenia prac gospodarczych sprzyjających ochronie przyrody (takie prace to np. bezzrębowa gospodarka leśna, hyggesfritt skogsbruk – TC)

-Opracować systemy monitorowania aspektów środowiskowych podczas prac pozyskania drewna.

-Przeprowadzić ocenę walorów przyrodniczych na obszarach nieużytków leśnych.

-Wyznaczyć krajowego koordynatora narodowego programu leśnego i przeniesienie tego programu poza kancelarię Rządu.

-Wyznaczyć cele w zakresie zrównoważonej gospodarki leśnej i strategii biogospodarczej dla lasów. Te cele powinny być porównywalne z innymi celami społecznymi a strategia powinna podkreślać różnorodność biologiczną lasów.

-Powołać radę naukową ds. Różnorodności biologicznej w lesie i przeprowadzić analizę  braków pod kątem zachowania bioróżnorodności.

-Należy opracować określony czasowo i konkretny program działań na rzecz różnorodności biologicznej, z podziałem na poszczególne okręgi.  Program działań powinien opierać się na perspektywie krajobrazowej oraz na odpowiedzialności  sektora leśnego.

-Należy przeprowadzić inwestycje w poprawę jakości leśnych obszarów produkcyjnych oraz ochronnych, co powinno zmniejszyć  konflikty pomiędzy biogospodarką a ochroną przyrody.

Szwedzki raport o stanie lasów jest kompromisem pomiędzy produkcją, ochroną i wartościami społecznymi lasów. Jest on krytykowany, jak każdy kompromis, przez przeciwstawne strony. Myślę że o efektach wprowadzania go w życie będę niejednokrotnie miał okazję pisać.

Zdjęcie: miljö