Skandynawski las pierwotny a Wolny Las.

Czym różni się szwedzki las pierwotny od szwedzkich lasów, określanych często jako plantacje drzewne?

Myślę że krótki film autorstwa Sebastiana Kirppu pokazuje to najlepiej.

https://youtu.be/fKBxaW8nLtU

Sebastian Kirppu pokazuje nam las pierwotny w województwie (län) Värmland, w środkowo-zachodniej Szwecji, graniczącej z Norwegią. Jest to najbardziej lesisty region Szwecji i mówi się o nim: lasy, lasy i niedźwiedzie. Wilki raczej nie, jako że „dbają” o nie Saamowie.

• Na 1,2 mln ha lasów mamy tutaj (tzn. w Värmland- moja uwaga) tylko 90 ha lasu pierwotnego (0,30 sek filmu). Jest to las unikalny, mamy wszystkie rodzaje drzew, świerk, sosna, brzoza, iwa. Drzewa są martwe i żywe, grube i cienkie, wysokie i niskie, młode i stare, a przede wszystkim mamy nadzwyczajne ilości martwego drewna (1,01 min).
• Spójrzmy na te dwa sąsiednie drzewa (1,12 min), świerk o pierśnicy około 20 cm i sosna o pierśnicy 7-8 cm. Pokazując las innym ludziom mam zwyczaj pytać się ich o ocenę wieku drzew i ci, nieprzyzwyczajeni do lasu mówią że świerk ma pewno 50-60 lat a sosna, cieńsza, musi być młodsza (1,37 min).
• Wtedy mówię że sprawdziłem już słoje roczne w tych drzewach i świerk ma 130 lat a ta cienka sosna 210 lat (1,55 min)
• Sprawdzimy wiek tego drzewka? (2,08 min). To świerk, nie mam lupy z sobą aby policzyć słoje roczne (2,40 min) ale sądzę że jest tutaj co najmniej 100 słojów rocznych, sprawdzę to w domu (2,48min)
• Mamy tutaj te słoje roczne, świerk miał co najwyżej 4 cm średnicy (3,02 min). Okazało się, co było niełatwo policzyć, że ten świerk o grubości 4 cm ma 170 lat (3,29 min).  To niepojęte że mamy w lesie takie małe i zarazem stare drzewa. Słoje są niesamowicie gęste (3,47 min). Jest to prawdziwy las naturalny, pierwotny (urskog)
• A tutaj mamy las przetrzebiony (3,54 min), las w którym moglibyśmy przebywać, zbierać grzyby, jagody, ale jest to las produkcyjny, z przeznaczeniem na papier, virkesåker, bez biologicznego zróżnicowana ( do 4,08 min)
• Porównajmy go do tego lasu, prawdziwego lasu (od 4,10 min) sosnowego, ze starymi sosnami, leżącym martwym drewnem, z roślinami i organizmami zwierzęcymi typowymi dla lasu naturalnego. To nie jest  ugór leśny (virkesåker). Ta sosna (4,35 min) ma z pewnością od 450 do 500 lat i może stać drugie tyle zanim nie zwali się na ziemie jak ta tutaj (4,45 min). Taki las nazywam lasem pierwotnym, urskog, nawet jak człowiek pobrał z niego kilka drzew, w porównaniu do tego stworzonego przez człowieka (5,00 min).

O Sebastianie Kirppu pisałem już kilkakrotnie, choćby w http://www.forest-monitor.com/pl/od-lasu-naturalnego-do-ugoru-drzewnego/ i propaguje on niezmordowanie swoje spojrzenie na szwedzkie lasy, lasy produkcyjne, a więc zdecydowaną większość, nazywając je virkesåker czyli ugory drzewne albo leśne.

To znana postać w szwedzkim ruchu ochrony przyrody. Koncentruje on się na walce o zachowanie resztek lasów pierwotnych Gór Skandynawskich i jego starcia z państwowym Sveaskog przypominają mi w pewnym stopniu starcia członków polskich organizacji ochrony środowiska z leśnikami Lasów Państwowych w Bieszczadach.

Reprezentuje on jednak urząd wojewódzki (länsstyrelsen) i jest urzędnikiem państwowym (naturvårdare – opiekun przyrody), w przeciwieństwie do członków polskich NGO. Ten inny system nadzoru związany jest z podziałem obowiązków pomiędzy urzędami państwowymi typu Skogsstyrelsen (Zarząd Lasów), Naturvårdsverket (szwedzka GDOŚ) oraz Länsstyrelsen (urzędy wojewódzkie)

Szwedzkie lasy państwowe Sveaskog są państwową firmą akcyjną, nie mającą z powodu swojej „państwowości” przywilejów podobnych choćby w minimalnym stopniu do tych które mają polskie lasy państwowe Lasy Państwowe na mocy polskiej ustawy o lasach.

Pisząc ostatnio o Wolnym lesie, choćby w www.forest-monitor.com › jakie-uz…WebbresultatJakie użytkowanie lasu zaakceptuje polskie społeczeństwo … zastanawiałem się czy podobne pomysły mogłyby być realizowane tutaj, w Szwecji. Z punktu widzenia zakupu lasu prywatnego, z rąk prywatnego właściciela fizycznego, przez obywateli polskich i Unii Europejskiej, nie ma w Szwecji żadnych ograniczeń czy praw do pierwokupu. Państwo Stanisławscy  mogliby nawet zakupić las od państwowego Sveaskog, który ostatnio sprzedaje aż 10.400 ha lasów https://news.cision.com/se/sveaskog/r/sveaskog-avyttrar-10-400-hektar-skogsfastigheter,c3056065 a o podobnych ewentualnościach udałem już przed 4 laty w https://sw-ke.latest.facebook.com › …Da się żyć z lasu? Kan man leva på… – Om skogen och miljön i

podkreślając ich ekonomiczną stronę. I na ekonomiczny aspekt posiadania 5 ha lasu radziłbym zwrócić uwagę jego właścicielom.

Cena planowanego Wolnego Lasu – 139.000 zł oznacza 27.800 zł/ha czyli 69.200 kr/ha, ale nie wiemy jaka była masa w m3 na pniu tego lasu, a to jest podstawą do porównań cenowych.

Przeciętna cena leśnych posiadłości w południowej Szwecji wynosiła w roku 2018 od 110.000 do 120.000 kr/ha czyli od 44.000 zł do 48.000 zł/ha, natomiast przeciętna cena liczona w m3 na pniu wynosiła dla południowej Szwecji 699 kr/1 m3 na pniu, dla środkowej Szwecji 451 kr  i dla północnej Szwecji 273 kr/1 m3 na pniu, wszystkie dane za rok 2019.

https://www.skogskunskap.se › prise…WebbresultatPriser på skogsfastigheter – Skogskunskap

W Szwecji i w Skandynawii mamy Allemansrätten (pisałem o tym prawie kilkakrotnie, m.in. w http://www.forest-monitor.com/pl/udostepnijmy-polskie-lasy/ ), mamy inaczej sformułowane prawo łowieckie w którym zwierzyna łowna należy do właściciela terenu a więc sama polska idea lasu wolnego od myśliwych oraz dostępnego wszystkim upada poniekąd od razu.

Właściciel lasu sam decyduje czy chce lub nie polować na zwierzynę i nikt inny tego prawa nie ma. (Wyjątkiem jest gdy zakupił posiadłość leśną wchodzącą w obszar wspólnego polowania z sąsiednimi posiadłościami i dotyczy to polowania na łosie). Właściciel lasu nie ma też prawa zabronić ogólnego wstępu do swego lasu.

Zakup posiadłości leśnej oznacza jej prowadzenie zgodne z przepisami szwedzkiego prawa leśnego Skogsvårdslagen a to oznacza gospodarkę leśną metodami zrębu zupełnego lub metodami bezzrębowymi. Zręby zupełne dominują w Szwecji.

Właściciel posiadłości leśnej może wystąpić do Länsstyrelsen (urząd wojewódzki) o ujęcie jej jako rezerwat przyrody i wtedy o charakterze tego rezerwatu decyduje Länsstyrelsen lub w pewnych przypadkach gmina.

Czy mógłby powstać tutaj w Szwecji rezerwat przyrody o charakterze Wolnego Lasu z działalnością kursową i wolnym dostępie wszystkich do rezerwatu? Trudno mi odpowiedzieć na takie pytanie i prawdopodobnie diabeł leży w szczegółach, ale sądzę że Państwo Stanisławscy dogadaliby się z urzędnikami.

Natomiast prowadzenie swego prywatnego lasu jest całkowicie możliwe metodami bezzrębowymi i są firmy wyspecjalizowane w podobnej technice pracy. Wtedy można zachowywać stare drzewa tak ważne dla działalności Wolnego Lasu czy przeprowadzić pewne prace leśne istotne dla udostępnienia lasu dla ludzi. Ale po co firmy z zewnątrz? Właściciel lasu o powierzchni tylko 5 ha szybko dochodzi do wniosku iż ekonomicznie opłacalna jest tylko jego własna praca i należy przeprosić się z piłą.

Moim osobistym zdaniem idea Wolnego Lasu powinna dopuszczać pewne prace leśne związane z wycinką. Stary las tak ważny dla twórców Wolnego Lasu można kształtować również i pilarką, bez potrzeby jej demonizowania. Las pierwotny pokazywany nam przez Sebastiana Kirppu też jej doświadczał a mimo to pozostał przyrodniczo pierwotnym i atrakcyjnym dla zmysłów człowieka.

Zdjęcie: naturskyddsföreningen