Saamowie wygrali z państwem szwedzkim. Proces wsi Girjas. 

W czwartek, 24 stycznia 2020 roku rozstrzygnięty został przez szwedzki sąd najwyższy, Högsta domstolen, proces sądowy toczący się od roku 2009. 

(O tym procesie w pierwszej instancji  pisałem prawie 4 lata temu w https://m.facebook.com/TCiura/posts/925235294250015)

Sąd rozstrzygnął gorące, dla Saamów, pytanie: Kto ma prawo decydować o polowaniu na małą zwierzynę oraz łowieniu ryb na terenie wsi samijskiej Girjas powyżej  tzw. granicy roślinności, Odlingsgränsen. Granica roślinności nie jest granicą przyrodniczą ale granicą administracyjną ustanowioną przez szwedzki parlament w roku 1867 i w roku 1890, mającą na celu ochronę praw i interesów Saamów hodujących renifery. 

Prawo polowania na małą zwierzynę i łowienia ryb powróciło, decyzją sądu najwyższego, z urzędu wojewódzkiego, Länstyrelsen, do wsi saamijskiej Girjas. 

Mówiąc o wsi saamijskiej należy pamiętać że nie jest to miejsce zamieszkania a jednostka administracyjna określająca teren wypasu reniferów, przypisany pewnej ilości Saamów, hodującym renifery na tym terenie. 

Podobnych wsi saamijskich jest na terenie szwedzkiej części kraju Sápmi 51 sztuk a Saamów hodujących renifery 4.636 osób. (2018)

Z wsi saamijskich 33 wsie zarejestrowane są jako wsie typu fjäll (https://en.m.wikipedia.org/wiki/Fell), 10 jest jest wsiami leśnymi a 8 wsi ma specjalne prawa. 

W przypadku wsi Girjas hodowla reniferów obejmuje zarówno obszar lasu jak i teren powyżej granicy lasu, fjäll. 

http://samer.se/4329

Decyzja sądu najwyższego oparta została o prawo z roku 1734 powołujące się z kolei na prawo zasiedzenia. Sąd najwyższy cytował w swoim uzasadnieniu nie tylko prawo z roku 1734 ale i prawo króla Magnussa Erikssona z wieku XIV oraz tzw. Kristoffers landslagar (prawa krajowe) z wieku XV. 

Ta interpretacja prawa zasiedzenia będzie miała doniosłe skutki, przewiduje wielu prawników. Ku ich zadowoleniu, przypuszczam, bo pracy przy następnych skargach (pozostało przecież jeszcze 50 wsi saamijskich) na pewno nie zabraknie. 

Politycy mówią już o konieczności zmiany obowiązującego prawa, a niektórzy widzą na horyzoncie znacznie poważniejsze sprawy niż prawo do polowania na małą zwierzynę i łowienia ryb. Jest to prawo do zasiedzenia ziemi przez Saamów, ziemi i bogactw naturalnych pod nią jak i na niej, jak np. rudy żelaza, lasów czy energii wodnej. 

Interesująca przyszłość rysuje się przed szwedzkimi Saamami. 

Ilu ich jest? Powyższa strona http://samer.se/samernaisiffror pisze: 

Ostatnie liczenie Saamów przeprowadzono w Szwecji w roku 1945. Raport rządowy z roku 1970 mówił o obecności około 20.000 Saamów. 

Dzisiaj ocenia się ich ilość na od 20.000 do prawie 50.000 osób. 

Podobne obliczenia są mocno skomplikowane poprzez historię traktowania Saamów przez rodowitych Szwedów (to były czasy sprzed imigracji, trzeba zaznaczyć mówiąc o szwedzkim rodowodzie) historię prześladowań i poniżeń co prowadziło do nieprzyznawania się Saamów do swego pochodzenia. 

Ilu ich więc jest? Należy przypuszczać że w obliczu nagłych przywilejów zapoczątkowanych przez sąd najwyższy, szwedzka ludność saamijska zacznie gwałtownie wzrastać. 

Przywileje wsi Girjas rzuciły światło na problem, do tej pory nie podkreślany a związany ze społecznością saamijską. Mianowicie że Saamów jest znacznie więcej niż te 4.636 osób hodujących renifery, które poprzez wyrok dotyczący wsi Girjas, otrzymują prawo dające im znaczne korzyści finansowe. 

Do tej pory każdy z Saamów, podobnie jak i zresztą każdy z obywateli Unii Europejskiej jak i np. Norwegowie, mógł wykupić prawo do polowania na np. pardwy śnieżne lub prawo łowienia łososia w rzekach górskich, u urzędników odpowiedniego Länsstyrelsen, urzędu wojewódzkiego. Płacąc sumy wyraźnie określone, no przynajmniej w teorii. 

Teraz wielu jest przekonanych iż ta teoria zniknie a pojawi się prosta licytacja: kto da najwięcej? Przykładów na podobne postępowanie i sprzedawanie przez Saamów, za duże sumy, polowań dla bogatych Norwegów, Włochów czy Hiszpanów, nie brakowało w przeszłości, mimo iż tego prawa jeszcze Saamowie nie mieli. 

Powoływali się oni wtedy na utrudnianie w hodowli reniferów, zamykali terenu obszaru swojej wsi, kupując równocześnie w Länsstyrelsen prawo do polowań dla siebie i odsprzedając je z dużym zyskiem tym Kto da więcej. 

Tutaj myśliwi szwedzcy stawiali już wtedy pytanie, dlaczego oni utrudniali hodowlę reniferów natomiast nie robili tego bogatsi myśliwi z innych krajów? 

(O polowaniach na pardwy pisałem w roku 2016 w https://m.facebook.com/TCiura/posts/944337492339795)

Jak to będzie z polowaniami w przyszłości na terenie wsi Girjas, zobaczą już wkrótce myśliwi, zarówno szwedzcy jak i zwykli Saamowie, bowiem Länsstyrelsen zawiadomiło natychmiast po wyroku , że przekazuje swoje prawa wsi Girjas. 

Przewodniczący rady wsi, Matti Berg zapewnia jednak iż lojalni myśliwi nie będą mieć problemu. Lojalni w stosunku do kogo?

Zwycięstwo wsi Girjas nad państwem szwedzkim jest zwycięstwem właśnie wsi, właścicieli renów, natomiast nie wszystkich Saamów, chociaż przewodniczący parlamentu saamijskiego Sametinget, Per-Olof Nutti oświadczył: Mając taki wyrok Sądu Najwyższego możemy dążyć do zmiany prawa tak aby wszyscy Saamowie, ci będący członkami wsi jak i wszyscy pozostali, nie będący nimi, otrzymali podobne prawa. 

Tutaj pojawia się od razu podstawowe pytanie: Kto jest Saamem a kto nim nie jest? I jak określić etniczność tej grupy ludności bez spisu powszechnego ludności? I czy ewentualny spis ludności opierający się na określeniu „etniczność” jest zgodny z normami państwa demokratycznego czy UE i czy nie przypomina pewnych niedawnych  czasów z przeszłości? 

No i czy stworzenie uprzywilejowanej grupy rzemieślniczej, hodowców reniferów, nie przypomina czasów właśnie z historii Szwecji, w której przywileje cechów rzemieślniczych zlikwidowano już w roku 1846? 

Co będzie dalej? Myślę że nastrój drugiej strony, przeciwnika Saamów, najlepiej oddają słowa Andersa Iacobaeusa, czlonka zarządu Svenska Jägareförbundet: Girja wygrała, teraz czekamy na jej kroki i spróbujemy potem znaleść najlepsze rozwiązania. 

Jakie one będą? Na pewno będę miał okazję powracania do tematu. 

Źródła: 

– Svenska Dagbladet z dnia 24.01.2020

– https://www.atl.nu/skog/samebyn-girjas-vinner-over-staten/

– https://svenskjakt.se/opinion/som-jag-ser-det/historisk-rattvisa-eller-skraprivilegiernas-aterkomst/

– https://svenskjakt.se/start/nyhet/girjas-sameby-vann-mot-staten/

Zdjęcie: samer