Ptaki – coroczny, wiosenny felieton w gospodarce leśnej.

Co roku, w okresie wiosennego wylęgu ptaków, przeprowadza się w Szwecji prace leśne w formie czyszczeń, trzebieży i zrębów zupełnych.

Szwedzki BirdLife oblicza że dotyka to rocznie około od 600.000 do 1.600.000 par ptasich czyli około 3 mln ptaków.
https://www.natursidan.se/nyheter/birdlife-sverige-over-1-miljon-faglar-drabbas-arligen-av-skogsbruket/

W Norwegii tamtejszy związek ornitologiczny Norsk Ornitologisk Forening (NOF) zażądał przerwania prac zrębowych w okresie wylęgu ptaków.

– Pozyskanie drewna w tym okresie wzrasta z roku na rok. Duże przedsiębiorstwa leśne mają dzisiaj napięte terminy dostaw drewna. Stary las jest bardzo ważnym dla ptaków, z prostej przyczyny, bo jest go już mało, za mało. Wartości zawarte w takim lesie są nie do zastąpienia i musi upłynąć kilkaset lat aby wróciły, mówi Martin Eggen, z Norsk Ornitologisk Forening (NOF) do reportera Norsk rikskringkasting, NRK, norweskie radio i telewizja.

Jak to wygląda w Szwecji?

Christer Johansson z BirdLife Sverige mówi:

– Od 600.000 do 1.600.000 wylęgów ptaków są dotknięte na wiosnę pracami leśnymi typu czyszczeń, trzebieży i cięć końcowych. Te obliczenia opierają się na statystyce Uniwersytetu w Lund i analizie prac leśnych w tym okresie. Rozrzut w ilości wylęgów zależy od środowiska leśnego i geograficznego położenia miejsc prac leśnych. Około 70 mln ptaków dokonuje co roku wylęgów w Szwecji.

– Jakie ptaki są najbardziej dotknięte?

– Najprawdopodobniej rząd Wróblowe (Passeriformes) ale wszystkie gatunki leśne są zależne w pewnym stopniu.
Jak takie prace wpływają na nie dokładnie nie wiemy, możemy założyć że większość dorosłych ptaków daje sobie radę ale z tej ilości 600.000-1.600.000 młodych znacząca część ginie.

– Według szwedzkiego prawa o ochronie przyrody zabronione jest świadome zakłócanie życia ptaków w przyrodzie, zwłaszcza w okresie wylęgów i karmienia młodych. Czy nie dotyczy to gospodarki leśnej?

– Jak najbardziej, szczególnie od kilku lat, kiedy dyrektywa ptasia została wpisana w ustawę o lesie, Skogsvårdslagen.

– Co powinno się zrobić aby rozwiązać te problemy?

– BirdLife Sverige proponuje znacznie ograniczyć gospodarkę leśną w okresie wiosennym, zwłaszcza w lasach z domieszką gatunków liściastych, zawierających zdecydowanie więcej gatunków ptasich niż monokultury świerka czy sosny.

Bardzo ważnym jest zerwanie z metodą przygotowania prac trzebieżowych i cięć końcowych poprzez usuwanie podszytu i podrostu będącego miejscem życia wielu gatunków, mówi Christer Johansson.
Nowy standard FSC zawiera słowa: „ Wszystek podszyt i podrost nie przeszkadzający pracom leśnym musi być pozostawiony” i ta zasada powinna być przestrzegana.
Usuwanie tego piętra lasu nie daje korzyści ekonomicznych gospodarce leśnej i często przeprowadza się podobne prace z przyzwyczajenia czy chęci ułatwienia sobie trzebieży czy cięć końcowych przez operatora maszyn leśnych. Dla bogactwa biologicznego są one zabójcze.

– Gospodarka leśna ma zwyczaj twierdzić że nie ma niebezpieczeństwa jeżeli chodzi o gatunki ptaków leśnych. Zgadzasz się z tym?

– Tak i nie. To zależy jaki okres uznamy za okres wyjściowy. Ilość ptaków leśnych zmniejszyła się znacznie z powodu intensywnej gospodarki leśnej opartej o zręby zupełne.

W okresie 1977-2006 ta ilość zmniejszyła się o 42% i dotyczyło to szczególnie gatunków wyspecjalizowanych w pewnym środowisku.

W połowie lat 1990-tych nastąpił lekki wzrost pewnych gatunków, głównie z uwagi na wprowadzenie przepisów je chroniących, m.in. standardu FSC jak i z bardziej prozaicznej przyczyny jaką był w tych latach wzrost powierzchni leśnej wynikający z zalesień dawnych gruntów rolnych.

W ostatnich latach, 2005-2016, ten pozytywny trend znów przeszedł w spadek i takie wskaźnikowe gatunki jak np. kurowate, czarnogłówka zwyczajna, sikora uboga czy sikora północna wykazują znaczący spadek. W dalszym ciągu pięć z ośmiu dzięciołów jest na liście czerwonej.

Przyczyn zmniejszania się ilości ptaków leśnych jest wiele, mówi Christer Johansson. Badania pokazują że wiele pozytywnych trendów w gospodarce leśnej zostało w ostatnich latach zahamowanych czy przerwanych.

Ilość lasów starych maleje systematycznie z roku na rok, ilość pozostawianych na zrębach drzew jest dalej mniejsza od rekomendowanej ilości 60 drzew na hektar, ilość pozostawianego drzewa martwego wynosi około 8 m3/ha w porównaniu do 20-200 m3 w lasach naturalnych.
Wiele ptaków i innych organizmów wymaga do życia co najmniej 10-20 m3 drewna martwego na hektar.

Lasy szwedzkie są po prostu niewystarczająco dopasowane do żądań warunków życiowych wielu gatunków ptaków leśnych.

O sytuacji omawianej przez Christera Johanssona pisałem przed dwoma laty w https://www.forest-monitor.com/pl/raport-2016-na-temat-szwedzkich-ptakow/ i ten tekst nie stracił na aktualności jak i warty jest przypomnienia.

Tytuł – Ptaki, coroczny wiosenny felieton w gospodarce leśnej będzie niestety pewno przydatny i w latach następnych.

Zdjęcie: fageln, czarnogłówka zwyczajna