Przyczyny i źródła wybuchu pożarów leśnych w Szwecji.

Bardzo interesujący raport UE na ten temat przypomniał Pan Jan Kaczmarowski, przy okazji mego wpisu na temat szwedzkich pożarów leśnych.
https://ec.europa.eu/jrc/en/publication/eur-scientific-and-technical-research-reports/harmonized-classification-scheme-fire-causes-eu-adopted-european-fire-database-effis

W raporcie mamy przedstawioną klasyfikację przyczyn czy źródeł wybuchu pożarów leśnych, według schematu przyjętego dla potrzeb klasyfikacji pożarów leśnych na terenie Unii Europejskiej.
W przypadku Szwecji klasyfikacja obejmuje lata 1996-2010, w przypadku Polski lata 1993-2010.

Podobnego raportu na temat tegorocznych pożarów leśnych w Szwecji jeszcze oczywiście nie ma i pisząc o przyczynach wybuchu pożarów mogę opierać się tylko na doniesieniach prasowych.

Upały i susza trwają w Szwecji od początku maja 2018. Moje tereny podmiejskiego Sztokholmu zostały obdarzone w ciagu ostatnich trzech miesięcy tylko czterokrotnie krótkimi deszczami.
Lasy podsztokholmskie są suche ale na szczęście stosunkowo mieszane i często jako tzw. lasy bliskie miastu (närskogar) mniej lub bardziej typu rezerwatowego, co wzmacnia ich odporność na pożary.

Ale takimi nie są pozostałe lasy szwedzkie, iglaste, świerkowe czy sosnowe.
Tak np. mówił kapitan Giuliano Pelloni szef załogi włoskiego Bombardiera 415 Superscooper który uważa szwedzkie jeziora za niemalże idealne do nabierania wody.
-Ale ten płaski teren, tylko z iglastymi lasami…Bardzo trudno przychodzi tutaj ograniczenie pożaru.

Tak mówił w czasie pierwszej wizyty Bombardiera w połowie czerwca 2018, trwającej tydzień czasu. Potem przyszło kilka dni deszczowych i wydawało się że sytuacja z pożarami była pod kontrolą.
Ale jak widać nie jest bo upały tylko wzrosły.
Czy jest to dowód na zmiany klimatu i ocieplania Skandynawii?
Nie jestem fachowcem i nie wypowiadam się na ten temat, poza tym gorący i dyskusyjny. Moim prywatnym zdaniem jest to pierwszy tak gorący okres wiosenno-letni w moim 37-letnim pobycie w Szwecji.

Klimat, pogoda czy susze nie są uwzględniane w cytowanej już klasyfikacji UE ale jeżeli uwzględnimy ryzyko powstania pożaru to niewątpliwie ekstremalna jak na Szwecję pogoda leży u podstaw przyczyn wybuchu wiosenno-letnich pożarów 2018.

Te przyczyny są tak sklasyfikowane przez UE:

„Table 1. Classes, groups and categories of the harmonized fire causes classification scheme

100 Unknown
201 Lightning
202 Volcanism
203 Gas emission
301 Electrical power
302 Railroads (Railways)
303 Vehicles
304 Works
305 Weapons (firearms, explosives, etc.)
306 Self-ignition (auto-combustion)
307 Other accident
411 Vegetation management
412 Agricultural burnings
413 Waste management
414 Recreation
415 Other negligent use of fire
421 Fireworks, firecrackers and distress flares
422 Cigarettes
423 Hot ashes
424 Other use of glowing object
511 Interest (profit)
512 Conflict (revenge)
513 Vandalism
514 Excitement (incendiary)
515 Crime concealment
516 Extremist
521 Mental illness
522 Children
600 Rekindle”

Przeglądając bogate w ilości doniesienia prasy szwedzkiej na temat pożarów można wyodrębnić w ocenie przyczyn kilka tych najważniejszych.

Dominują nieznane i niewyjaśnione, prawie 30% i powiedziałbym że wiąże się to z tematyką oceny policji i strażaków na potrzeby firm ubezpieczeniowych danego właściciela lasu. W przypadkach niejasnych policja i strażacy zadowalają się prawdopodobnie krótkim słowem Unknow, zadowalającym właściwie wszystkie strony.

Od pięciu już lat uparcie piszę o fakcie nieznanym pewnym polskim naukowcom leśnym, mianowicie tym że lasy skandynawskie, niezależnie od ich formy własności, są ubezpieczone, nawet a przede wszystkim państwowe czy koncernów takich jak SCA czy Stora Enso.

Z tym wiąże się konieczność oceny przyczyn pożaru jako podstawy do ewentualnego żądania ze strony firm ubezpieczających lasy do zwrotu odszkodowania od winowajcy wywołania pożaru.

Największy w ostatnich latach pożar szwedzki w Västmanland w roku 2014 (14.000 ha) przyniósł tragedię osobistą właściciela formy leśnej który przeprowadzał przygotowanie gleby leśnej pod zasadzenia zrębowe, na potrzeby właściciela lasu, koncernu Stora Enso.
Iskra wywołana przez kontakt agregatu pługowego z kamieniami była przyczyną powstania pożaru, oceniła policja.

Rozprawa sądowa toczy się już kilka lat, nie jest jeszcze rozstrzygnięta i w ostatniej turze prokurator żąda kary po 5 mln kr od Stora Enso i od firmy leśnej.

Ten akurat pożar miał jako przyczynę wybuchu działalność związaną z pracami leśnymi, podjętymi mimo zakazu tych prac z uwagi na upały w lipcu 2014.

I podobna przyczyna wystąpiła podczas tegorocznych upałów http://www.ostrasmaland.se/oskarshamn/orsaken-till-skogsbranden-klarlagd/ co przyniosło zniszczenie 40 ha lasu.
Dlaczego właściciel lasu zgodził się na pracę firmy leśnej przygotowującej glebę pod odnowienia, mimo surowych przepisów i często zakazu takich prac na terenie całej Szwecji, począwszy od co najmniej połowy czerwca 2018?

Tutaj dochodzimy do innego ekonomicznego problemu właścicieli lasów, problemu związanego z upałami i zakazami prac leśnych.

Są to straty finansowe w ich gospodarce leśnej.

Sadzonki zamawia się w szkółce leśnej na początku roku, czasem wcześniej i ich dostawa przychodzi zgodnie z planem ludzkim ale w tym roku niezgodnie z planem boskim czyli pogodą. Podobnie jest z planowaniem prac leśnych i umowami właściciela lasu z firmami leśnymi.

Zakaz prac leśnych wywołany ekstremalną pogodą oznacza straty finansowe dla obu stron, często mających niewielki margines zysku i strat w swojej działalności.
Stąd zdarzają się sytuacje podobne do opisywanej, w której podejmuje się świadomie ryzyko.

W poniższym linku mamy nieco świeższą informację z urzędu ochrony cywilnej kraju, MSB, na temat pożarów leśnych w latach 1998-2015
https://www.brandskyddsforeningen.se/globalassets/lbk/flik-9.4-skog—slutforslag-ver-170206.pdf

Widzimy tutaj w diagramie dotyczącym pożarów leśnych w lesie produkcyjnym wybijający się powierzchniowo rok 2014 i pewne przyczyny wybuchu pożarów są zaakcentowane.
Diagram „Bränder i produktiv skogsmark” pokazuje nam ilość akcji ratunkowych i powierzchnie z wypalonym lasem.

W Szwecji wybucha każdego roku około 4.000 pożarów roślinności, w tym 500-1000 pożarów w lesie produkcyjnym.

Pospolitymi przyczynami są uderzenia pioruna, rozpalenie ogniska w lesie, zabawy dzieci z ogniem, podpalenia, spalanie traw oraz iskry wywołane przez pociągi czy maszyny leśne.

Przeciętnie raz czy dwa razy na dziesięciolecie wybuchają większe pożary trawiące tysiące ha lasu.
Ilość pożarów wywołanych pracami maszyn leśnych w latach 1998-2013 nie była specjalnie duża bo łącznie 413.

Oprócz tych wymienionych, tzn. przyczyny nieznane i prace leśne, mamy ludzką rekreację i turystykę oraz uderzenia pioruna.

Życie na wolnym powietrzu przy takiej pogodzie jest zachęcające i z tym każdy z nas się zgodzi. Ale nie każdy z nas zgodzi się z chęcią grillowania w lesie, przy wodzie i w podobnych miejscach, przejawianą przez innych.

Jak można być tak głupim aby robić to mimo surowego zakazu, takie pytanie zadała policja w Malmö nakładając ostatnio mandaty https://www.svd.se/malmopolisen-borjar-dela-ut-boter-till-grillare  niestety tylko ostatnio mimo że miała do tego prawo już od 22 maja.

I nie lepiej jest w Sztokholmie, jak czytamy w Aftonbladet https://www.aftonbladet.se/nyheter/a/zLjLdw/trots-varningarna-32-larm-om-eldning-i-det-fria–pa-tre-timmar
32 zgłoszenia na policję w ciągu 3 godzin wczoraj w sobotę, mimo zakazu od 13 czerwca 2018.

Nie jestem zagorzałym zwolennikiem różnych straż, w tym i Straży Miejskiej ale w podobnych przypadkach można za nią zatęsknić .
W Szwecji nie ma straż miejskich o podobnych co ta polska, uprawnieniach.

Uderzenia pioruna i burze nie są za częste w Szwecji i Pan Jan Kaczmarowski zwrócił uwagę że statystyka z UE mówi o zaledwie 4% takiego powstania pożaru w szwedzkich lasach.

Z burzami i piorunami, z ich rzadkością tutaj, choćby w Sztokholmie zgadzam się w zupełności. Ostatnia, dosyć gwałtowna, była chyba przed 5 laty.

Ale w tym roku czytam o przyczynach wybuchu pożaru na wskutek uderzenia pioruna w Szwecji północnej https://sverigesradio.se/sida/artikel.aspx?programid=98&artikel=6998920 jak i południowej http://www.bt.se/mark/utryckning-till-grasbrand/ a więc myślę że tegoroczna statystyka będzie wyższa niż w poprzednich latach. I problem leży przede wszystkim w wyschniętym lesie jak i na północy w glebie torfowej, w której ogień może tlić się stosunkowo długo, zanim wybuchnie jako pożar.

Ciekawa jest również inna statystyka przyczyn wybuchu pożaru leśnego, statystyka z lat 2006-2015, dotycząca szwedzkiej wyspy Gotlandii http://mobil.helagotland.se/samhalle/sa-startade-de-gotlandska-markbranderna-12660161.aspx

Akcji ratowniczych było 320 i okazuje się że 91 dotyczyło pożaru wywołanego przez nieostrożne spalanie roślinności czy odpadów ogrodowych, które spowodowało rozprzestrzenienie się ognia.

55 pożarów pozostało niewyjaśnione, 33 spowodowane przez iskry, spalanie trawy 25, uderzenie pioruna 22, powrotny wybuch pożaru 16, grillowanie i rozpalenie ogniska 15, wyrzucenie gorącego popiołu 13, zabawy dzieci z ogniem 10, umyślne podpalenia 9, samozapalenie się 4, palenie papierosów 3, wypadki drogowe 2, tarcia powierzchni 2, ognie sztuczne 2, eksplozje 1, błąd techniczny 1 i inne w tym spięcie na linii elektrycznej wywołane przez ptaka 1, amunicja 1, Skogsstyrelsen 1 (to ciekawe, urzędnik leśny podpalił las?) śmieci 1 i gałęzie 1.

Strażacy gotlandzcy zwrócili też uwagę na problem znany choćby nam, mieszkańcom Sztokholmu, że szwedzka policja nie przemęcza się ze sprawami mniej ważnymi, mniej według oczywiście jej zdania. Na Gotlandii jest to ocena przyczyn wybuchu pożarów a w Sztokholmie czy w innych dużych miastach dochodzenia związane z kradzieżą czy włamaniami.
Ale jest to już inna historia.

Ja myślę że przyczyny wybuchu tegorocznych pożarów w szwedzkich lasach będą na pewno zbadane i wtedy powrócę z dokładną statystyką.

Zdjęcie: svt.se