Podejmowanie decyzji sprzyjających adaptacji do zmian klimatu w europejskim leśnictwie.

Często zakłada się, że przekonania, oczekiwania i wartości kierują decyzjami dotyczącymi przystosowania się do zmiany klimatu.

To założenie i hipotezę naukową przetestowali w praktyce naukowcy z SLU, Sveriges Lantbruksuniversitet oraz z Uniwersytetu w Lund, pod przewodnictwem prof. prof. Kristina Blennow SLU i Johannes Persson Lunds universitet.

Wykorzystali oni odpowiedzi ankietowe od 508 europejskich leśników z 10 krajów: Szwecji, Finlandii, Wielka Brytanii, Portugalii, Włoch, Niemiec, Polski, Słowacji, Rumunii i Bułgarii.

Artykuł na ten temat w Environmental Research Letters podpisany został również przez dr.hab. Emilia Janeczko z SGGW w Warszawie i jego  treść. zawarta jest w formie manuskryptu.

Ankieta skierowana do leśników zawierała 32 pytania, przetłumaczone na języki ojczyste respondentów i podaję, za artykułem, ich skrócone wersje.

1. Jakich zmian spodziewasz się osobiście po wywołanych przez człowieka zmianach klimatycznych w lasach w Twoim kraju?

2. Czy osobiście doświadczyłeś skutków zmiany klimatu spowodowanej przez człowieka, na lasy w Twoim kraju?

3. Czy Twoim zdaniem zmiany klimatyczne w Twoim kraju prowadzą do coraz bardziej negatywnych skutków nagłych zdarzeń (w tym ekstremalnych zjawisk pogodowych) w następujących przypadkach: burza, pożar, powódź / zalewanie wodą, ataki owadów, grzybów, mrozy i susze.

4. Czy Twoim zdaniem zmiany klimatyczne w Twoim kraju prowadzą do coraz bardziej pozytywnych skutków nagłych zdarzeń (w tym ekstremalnych zjawisk pogodowych) w następujących przypadkach: burza, pożar, powódź / zalewanie wodą, ataki owadów, grzybów, mrozy i susze.

5. Czy Twoim zdaniem zmiany klimatyczne w Twoim kraju prowadzą do coraz bardziej negatywnych skutków w postaci stopniowych wydarzeń prowadzących do klimatu cieplejszego, bardziej wilgotnego, zimniejszego i bardziej mroźnego.

6. Czy Twoim zdaniem zmiany klimatyczne w Twoim kraju prowadzą do coraz bardziej pozytywnych skutków w postaci stopniowych wydarzeń prowadzących do klimatu cieplejszego, bardziej wilgotnego, zimniejszego i bardziej mroźnego.

7. Czy Twoim zdaniem przyjęte środki adaptacyjne w zakresie gospodarki leśnej w Twoim kraju, są skuteczne w przypadku  produkcji drewna zachodzącej w zrównoważonej gospodarce leśnej poddanej zmianom klimatycznym.

8. Czy masz uprawnienia do wdrażania w swojej pracy własnych pomysłów dotyczących adaptacji lasów do zmiany klimatu?

9. W jakim stopniu aktywnie promujecie środki adaptacji do zmiany klimatu, które pomagają zrównoważyć produkcję drewna?

Pytania dotyczyły działów gospodarki leśnej i przemysłu leśnego określanych jako „climate relevant objects”. Były to:

-Zrównoważona produkcja drewna

-Zrównoważona produkcja ścieru drzewnego

-Zrównoważona produkcja biomasy na cele energetyczne 

-Odzysk produktów drzewnych

–Pozyskanie produktów niedrzewnych, takich jak grzyby i jagody 

-Łowiectwo 

-Bioróżnorodność

-Zapewnianie możliwości rekreacji na świeżym powietrzu, takich jak np. spacery po lesie 

-Magazynowanie dwutlenku węgla 

-Usługi ekosystemowe, takie jak ochrona przed lawinami, czysta woda 

–Korzyści ekonomiczne 

-Rozwój źródeł utrzymania na wsi 

Autorzy artykułu piszą:

„Warunkiem wstępnym podjęcia decyzji sprzyjającej adaptacji była silna wiara w lokalne oddziaływanie zmian klimatu na lasy.

Gotowość do podjęcia działań rosła w miarę im większe były spodziewane ogólne skutki lokalne, niezależnie od tego, czy były one pozytywne, czy negatywne.  Jednak dotyczyło to tylko do dojścia do poziomu „punktu krytycznego”, „tipping point”.

Zachowanie punktu krytycznego ma miejsce, gdy nie prowadzi się adaptacji pomimo bardzo ujemnej lub dodatniej wartości netto oczekiwanych skutków zmiany klimatu.

Zaobserwowaliśmy negatywne i pozytywne zachowania punktów krytycznych, odpowiednio w Europie południowo-zachodniej i w Europie północno-wschodniej. 

W grupie, która składała się głównie z ludzi z gospodarki leśnej Europy Południowej, wystąpiło zachowanie negatywne, co oznacza, że ​​spodziewają się negatywnych konsekwencji niezależnie od tego, czy podejmują działania, czy nie.

Inna grupa, która składała się głównie z ludzi z północnej i północno-wschodniej Europy, wykazała pozytywne zachowania, co oznacza że spodziewają się pozytywnych konsekwencji niezależnie od tego, czy podejmują działania, czy nie.

W europejskim leśnictwie panuje bardzo różny pogląd na to, jak zmiana klimatu wpłynie na lasy i uważamy, że znajomość takich różnic jest istotna dla decyzji władz i organizacji branżowych, które chcą stymulować leśnictwo i przemysł na nim oparty  do przystosowania się do zmian klimatycznych.”

Wysiłki władz i organizacji branżowych w zakresie komunikowania o zmianach klimatu muszą mieć różny cel w zależności od tego, do kogo są adresowane.

• Podmioty gospodarki i europejskiego przemysłu leśnego, które spodziewają się niewielkich skutków zmian klimatu dla lasów, potrzebują np. informacji o tym, jak zmiany klimatyczne wpływają na lasy, zanim informacje o środkach adaptacyjnych będą skuteczne, mówi jedna z głównych autorek artykułu, prof. Kristina Blennow z SLU.

• W Finlandii i Szwecji jedna trzecia i jedna piąta respondentów, którzy odpowiedzieli na ankietę, nie była pewna, czy w ogóle doświadczyła lokalnych skutków zmiany klimatu dla lasów.  Z drugiej strony w Bułgarii, Słowacji, Rumunii, Włoszech i Portugalii około połowa (40-60%) respondentów, którzy odpowiedzieli na ankietę, sądziła, że ​​zdecydowanie doświadczyli lokalnego wpływu na las w wyniku zmiany klimatu – mówi Johannes Persson z Uniwersytetu w Lund, drugi główny autor artykułu.

Leśnicy spodziewający się żadnego lub bardzo słabego wpływu zmian klimatu na lasy (stanowiący 7,2% wszystkich respondentów i reprezentowani we wszystkich krajach, ale przede wszystkim w Polsce, Niemczech i Rumunii) potrzebują informacji na temat wpływu zmian klimatu na dowolny „climate relevant objects”.

Leśnicy spodziewający się pozytywnych i negatywnych wartości określonych skutków zmian klimatu na lasy, zmian które wzajemnie się znosiły, potrzebują informacji na temat wpływu zmian klimatu na wszystkie „climate relevant objects” dla których oczekiwane wartości są niskie.

Leśnicy spodziewający się niskiej siły wpływu zmian klimatu na lasy,  potrzebują informacji na temat tego, jak zmiany klimatyczne wpływają na wartościowe „climate relevant objects”.

Większość profesjonalistów z branży leśnej, ale przede wszystkim na Słowacji, w Rumunii, we Włoszech i Portugalii, spodziewała się niskiej siły oddziaływania zmian klimatycznych na wartościowe „climate relevant objects” typu „Zrównoważona produkcja drewna ”,„Zrównoważona produkcja ścieru drzewnego”, „ Zrównoważona produkcja biomasy na cele energetyczne ”, „Odzysk produktów drzewnych”. Wyjątkiem byli leśnicy z Finlandii i Szwecji.

Leśnicy mający słabą wiarę w to, że doświadczyli skutków zmiany klimatu, potrzebują informacji, która wzmocni to przekonanie.  Słabe lub niepewne przekonanie, dotyczące doświadczeń skutków zmiany klimatu, było najczęstsze wśród leśników w Polsce, Finlandii, Wielkiej Brytanii, Niemczech i Szwecji.

Komunikaty na temat negatywnych, konkretnych skutków zmiany klimatu na lasy z większym prawdopodobieństwem pobudzą leśnictwo do adaptacji w całej Europie niż komunikaty na temat pozytywnych, konkretnych skutków zmiany klimatu.

Specjaliści leśni spodziewający się umiarkowanie ujemnych wartości netto wpływu zmian klimatycznych na lasy i widzący niewiele skutecznych środków adaptacyjnych, występujący przede wszystkim w Wielkiej Brytanii, potrzebują informacji na temat skutecznych środków przystosowania się do zmiany klimatu.

Specjaliści leśni spodziewający się umiarkowanie ujemnych wartości netto wpływu zmian klimatu na lasy i widzący kilka skutecznych środków adaptacyjnych, występujący zwłaszcza w Niemczech, potrzebują informacji na temat związków przyczynowych między zmianą klimatu a negatywnymi skutkami.

Informacje dla tych, którzy wykazywali się zachowaniem punktu krytycznego, tipping point, muszą  skupiać się na tym, czy odpowiednie części systemu klimatycznego Ziemi przeszły lub nie przez punkt krytyczny. Wśród europejskich profesjonalistów leśnych zidentyfikowano zarówno negatywne, jak i pozytywne zachowanie punktu krytycznego.

Ujemny punkt krytyczny występował najczęściej u leśników w Europie Południowo-Zachodniej (Portugalia), ale także w Rumunii i Bułgarii, a pozytywne zachowanie punktu krytycznego było najbardziej powszechne w Europie Północno-Wschodniej i Północnej (Finlandia i Szwecja).

Wnioski

Autorzy piszą:

„Aby komunikacja w sprawie zmian klimatycznych była skuteczna, musi spełniać potrzeby odbiorców.  Wśród europejskich leśników można wykryć istotne wzorce korelacji między adaptacją do zmiany klimatu a przekonaniami i oczekiwaniami.

Sugeruje to, że opracowane przez nas wytyczne dotyczące odpowiedniej komunikacji, oparte na faktach, mogą pomóc osobom przekazującym informacje w spełnieniu potrzeb komunikacyjnych europejskich profesjonalistów leśnych w zakresie adaptacji lasów do zmiany klimatu.

Okazało się, że silna wiara w lokalne skutki zmian klimatu była warunkiem wstępnym decyzji na rzecz adaptacji do zmian klimatu.  Ponadto adaptacja do zmian klimatu była skorelowana z wartościami netto określonych oczekiwań związanych ze zmianą klimatu i ogólnie wzrastała wraz z bezwzględną wartością oczekiwań netto, chyba że nastąpiło zachowanie punktu krytycznego.

Zachowanie w punkcie krytycznym zostało opisane w niniejszym badaniu po raz pierwszy.  Zaobserwowano go w Europie Południowej i Południowo-Zachodniej oraz w Europie Północnej i Północno-Wschodniej.  Osoby wykazujące zachowanie punktu krytycznego uważają, że Ziemia (lub jej odpowiednie części) przeszła do nowego systemu z jednakowo gorszymi lub lepszymi konsekwencjami w odpowiednim systemie leśnym.  Dlatego dla nich nie ma nic do zyskania na podejmowaniu działań przystosowawczych do zmiany klimatu.

Zaobserwowaliśmy polaryzację pozytywnych i negatywnych wartości ogólnego wpływu zmian klimatycznych, która była prawdziwa u połowy respondentów z branży leśnej.  Polaryzacja została wywołana przez nieprzedstawiony mechanizm, który nazywamy efektem „zablokowanych przekonań”, „blocked beliefs”.

„Zablokowane przekonania” korelowały z doświadczeniami związanymi ze skutkami zmiany klimatu, ale nie korelowały z adaptacją do zmian klimatu.  Potrzebne są dalsze badania w celu ustalenia, czy efekt zablokowanych przekonań wyzwala polaryzację innych wartości.

Inne wartości to zaufanie do naukowców zajmujących się zmianą klimatu, dla których polaryzacja może wpłynąć na siłę wiary w zmiany klimatu, a tym samym potencjalnie może mieć głęboki wpływ na decyzje dotyczące zmian klimatu, szczególnie wśród profesjonalistów.”

Powyższy tekst został oparty na informacji w branżowej prasie szwedzkiej i mam nadzieję że zainteresuje polskich leśników. Tematyka jest ważna i istotna, niestety główni autorzy artykułu nie należą do tych naukowców którzy znają tajniki popularyzowania swojej wiedzy. Styl tej popularyzacji jest, łagodnie okeślając, przeraźliwie nudny i takim jest często język naukowców, publikujących w języku angielskim, dla których ten język nie jest rodzimym. 
A szkoda bo temat dotyczy leśników pracujących w terenie a nie biurokratów w instytucjach naukowych.

Sądząc z mapy pokazanej na str. 5 manuskryptu (https://iopscience.iop.org/article/10.1088/1748-9326/abc2fa/pdf) to polscy i słowaccy leśnicy wykazują się rozsądnym podejściem do tematu adaptacji do skutków zmian klimatycznych i uplasowali się dokładnie w środku: 41-50% z wymienionych dziesięciu państw europejskich.

Powiedziałbym, tak trzymać.

Zdjęcie: miljö