W jednym z ostatnich postów na naszej anglojęzycznej wersji bloga Monitor Leśny, nasz kolega Marco opisał swoją podróż do lasu deszczowego strefy umiarkowanej znajdującego się na wyspie Vancouver w Kanadzie. Tym razem przenosimy się na drugą stronę Pacyfiku, gdzie znajduje się najstarszy las deszczowy na świecie – Daintree, który pokrywa powierzchnię ok. 1200 kilometrów kwadratowych. Jest to najstarszy nienaruszony nizinny tropikalny las deszczowy na świecie, którego wiek szacuje się na koło 180 milionów lat. Jednocześnie las ten stanowi największy blok lasów tropikalnych w Australii. Zanim wybuchł wielki pożar Down Under (tak się mówi potocznie na Australię lub Nową Zelandię), miałem przyjemność odwiedzić ten fascynujący i różnorodny ekosystem na Ziemi, i w tym wpisie na naszym leśnym blogu chciałbym podzielić się z Wami tym, co widziałem i czego się nauczyłem z tej wspaniałej podróży.

Powrót do początku

Około 180 milionów lat temu, w wieku gadów, paproci, cykad i drzew iglastych, superkontynent – Pangea rozpadł się (patrz zdjęcie poniżej). Region Daintree jest uważany za najstarszy nienaruszony las deszczowy na świecie, ponieważ zawiera rośliny, które występowały na dawnym terytorium Gondwany.

“Dla wielu obrazów dżungli (Pandory, kraina w filmie Avatar), używałem zdjęć, które zrobiłem podróżując kolejką liniową w Kurandzie niedaleko Cairns w Australii” – Dylan Cole, Grafik, Avatar

>>CZYTAJCIE RÓWNIEŻ: Ale bagno! – Park Narodowy Everglades

Około 120 tysięcy lat temu kolejne epoki lodowcowe miały miejsce w Australii. W tym czasie lasy deszczowe kurczyły się i rozszerzały, a zwierzęta i rośliny albo dostosowywały się do nowych warunków życia, albo najzwyczajniej znikały z naszej planety. Można powiedzieć, że masowe wymieranie zwierząt i roślin w Australii nie jest niczym nowym, ale to samo miało miejsce również na innych kontynentach, wliczając Europę, w której ostatnia epoka lodowcowa miała miejsce zaledwie ok. 10 tysięcy lat temu. Myślę, że warto pamiętać o historii i skali czasowej, która najbardziej kształtuje naszą planetę.

>> CZYTAJ TAKŻE: Virunga i Bieszczadzki Park Narodowy a ich programy.

Lasy deszczowe i cały region Daintree stały się ostoją unikalnych roślin i zwierząt. Wilgotne, tropikalne lasy deszczowe w północno-wschodniej części stanu Queensland stanowią mniej niż 0,1% kontynentu australijskiego. Jednakże, pomimo ich niewielkiej powierzchni, zawierają w sobie około 40% gatunków wszystkich ptaków w Australii, 35% australijskich żab, torbaczy i gadów, nie wspominając o ok. 65% australijskich gatunków nietoperzy i motyli.

Ile wody deszczowej otrzymuje rocznie tropikalny las deszczowy?

Lasy deszczowe pomagają regulować obieg wody i mogą wpływać na lokalny klimat oraz są ważnym źródłem pożywienia i leków. Górzyste obszary lasów tropikalnych mogą otrzymywać nawet do 8 metrów deszczu rocznie, z których większość przypada na miesiące letnie od grudnia do marca.

Pobieranie wody przez lasy deszczowe bezpośrednio z mgły jest bardzo istotne dla istnienia tych ekosystemów. Lasy deszczowe mogą pobierać od 30% do 40% zapotrzebowania na wodę bezpośrednio z mgły. Mgliste chmury często przylegają do koron drzew na wysokości około 600 metrów nad poziomem morza, i powstają na skutek stale zachodzącego procesu kondensacji pary wodnej. Mgła osiada na liściach i łodygach roślin i spływa po pniach drzew na dna lasu i tam zasila gęstą sieć strumieni i rzek. Następnie woda jest filtrowana przez różne warstwy gleby, zanim osiągnie poziom wód gruntowych. Co ciekawe, podczas zimowej pory suchej rezerwy wód gruntowych są powoli uwalniane z powrotem do gleby, utrzymując rośliny lasu deszczowego przy życiu – bez potrzeby kolejnych opadów.

Kilka interesujących zwierząt i roślin w nizinnych lasach tropikalnych

Paprocie

Paprocie zdominowały planetę setki milionów lat temu i są obecne do dnia dzisiejszego. Czy wiecie, że paprocie jako pierwsze rozwinęły liście? Tak to prawda. Wykorzystując liście jako panele słoneczne, wychwytują i przechowują one energię słoneczną jako pokarm. Paprocie opracowały również system przepływu wody i składników odżywczych ku górze oraz wyspecjalizowały system korzeniowy, aby dotrzeć do mniej dostępnych źródeł wody, zapewniając im przy tym jednocześnie większą stabilność – szczególnie dla większych gatunków. Największą paprocią na świecie jest King Fern (Paproć Królewska), który może mieć do 7 metrów wysokości. Gatunek ten jest reliktem sprzed 320 milionów lat, i do dziś znajduje się w lesie deszczowym Daintree.

King of the jungle!

Agathis robusta (syn. A. palmerstonii), sosna kauri z Queensland lub kauri z gładką korą (patrz zdjęcie po prawej) jest znana jako gatunek „wyłaniający się” (ang. emergent), ponieważ rośnie szybko i bez większych problemów przebija się przez baldachim lasu deszczowego. Gdy już się przebije rozprzestrzenia się na zewnątrz i jako parasol blokuje światło słoneczne docierające do roślin pod nią.

>> CZYTAJ TAKŻE: Drzewa na Księżycu

To drzewo jest niesamowite i powinniście natychmiast zauważyć, co jest tak wyjątkowego w jego pniu. Zwykle drzewa w tropikalnym lesie deszczowym są pokryte różnymi gatunkami lian i mają nieoczyszczone gałęzie. Sosna kauri z Queensland nie ma takich gałęzi i ma gładką korę, co znacznie utrudnia wspinaczkę roślinom wijącym się.

>>CZYTAJ RÓWNIEŻ: Najbardziej ognioodporna sosna na świecie

Strategia samooczyszczania gałęzi i kory zmniejsza również ryzyko przed wywrotami, na skutek zmniejszonego oporu przed silnym wiatrem podczas okazjonalnych cyklonów. Początki tych drzew sięgają ponad 200 milionów lat, dlatego adaptacja bardzo dobrze im służyła.

Kangury na drzewach

Miliony lat temu drzewne kangury ewoluowały od swoich przodków,  podobnych do oposów, i opuściły wierzchołki drzew, aby osiedlić się na otwartych łąkach. Jednak niektóre osobniki wróciły do lasu deszczowego i tam pozostały do dnia dzisiejszego. Jednym z takich przykładów jest drzewny kangur Lumholtza (Dendrolagus lumholtzi), który jest najmniejszym ze wszystkich drzewnych kangurów.

Kazuar hełmiasty

Kazuary są uważane za kluczowy gatunek w utrzymaniu różnorodności drzew lasów deszczowych. Dzięki nim duże owoce drzew lasów tropikalnych mogą być “rozsiewane” po całej dżungli. Ochrona siedlisk leśnych kazuarów jest bardzo ważna, ale wydaje się, że ostrożna jazda samochodem po tej części Queensland jest jeszcze ważniejsza, gdyż wiele kazuarów ginie co roku pod kołami samochodów (często turystów). Muszę powiedzieć, że sam prawie jednego przypadkowo przejechałem, gdyż ptaki te są dość trudne do zauważenia w buszu (zobaczcie zdjęcie poniżej).

Dla odwiedzających: Kolejka linowa + Kolejka wąskotorowa do Kurandy

Dla tych, którzy chcą zwiedzić tropikalny las deszczowy, w bezpieczny sposób, polecam jednodniową wycieczkę do Kurandy. Razem z rodziną wybraliśmy się najpierw kolejką wąskotorową do Kurandy, a w drodze powrotnej mieliśmy przyjemność podróżować kolejką linową. To było niezapomniane przeżycie dla nas wszystkich. Zobaczcie sami film poniżej jak to wygląda w praktyce.

Zdjęcie główne: Tropikalny las deszczowy Daintree. Autor: Rafał Chudy