Las przyszłości z uszlachetnionych sadzonek.

Cykl „Zyski z uszlachetnionych sadzonek leśnych”. Część piąta – Szwecja, rok 2021.

Uszlachetnianie drzew leśnych jest moim zdaniem jednym z najważniejszych tematów leśnych, dotyczących nie tylko gospodarki leśnej i lasów gospodarczych. Pisałem w poprzednich tekstach o szybszymi przyroście i większym magazynowaniu dwutlenku węgla zarówno w lesie stojącym jak i w produktach drzewnych, wspominałem też o uwalnianiu powierzchni leśnych na cele ochronne ze względu na większy przyrost drzew uszlachetnionych.

Nie orientuję się w jakim stopniu podobne prace są w Polsce doceniane, ale że powinny być mocno doceniane, jest dla mnie oczywiste.

Zakończeniem cyklu na ten temat jest wywiad przeprowadzony z pracownikiem naukowym szwedzkiego instytutu leśnego Skogforsk, Matsem Berlinem, przez czasopismo Skogssällskapet https://www.skogssallskapet.se/kunskapsbank/artiklar/2021-06-11-extra-vaxtkraft-for-framtiden-med-foradlade-plantor.html oraz opis sosnowych, prywatnych plantacji testowych w północnej Szwecji https://www.atl.nu/att-valja-ratt-skogsplanta-kan-fordubbla-virkesvolymen

”Krótszy cykl życia drzewostanu, lepsza jakość drewna i większa odporność na uszkodzenia i zmiany klimatyczne – to cechy lasu powstałego z uszlachetnionego materiału.

Uszlachetnione rośliny dają lasowi istotny impuls – ale jak to właściwie działa?

Zanurzamy się w świat ulepszonego lasu razem z Matsem Berlinem, naukowcem zajmującym się pracami z uszlachetnianiem roślin w Skogforsk.

Zwiększenie produkcji leśnej jest ważną częścią układania puzzla zmian klimatycznych i zaspokojenia rosnącego zapotrzebowania na surowce drzewne w przyszłości.

Jednym z najlepszych i najskuteczniejszych sposobów na to jest wykorzystanie ulepszonych roślin do odnawiania lasu, mówi Mats Berlin.

-Takie rośliny mogą dać przyrost lasu większy nawet o 25% i są testowane oraz dostosowywane, aby mogły poradzić sobie z przyszłym klimatem. Ale ważne jest, aby dobrać odpowiednią roślinę do właściwego miejsca, siedliska, aby odnieść optymalny sukces z odnawianiem lasu. Dlatego opracowaliśmy narzędzia Plantval i Plantval Optimal, cyfrowe narzędzie, dzięki któremu właściciele lasów mogą uzyskać pomoc w wyborze odpowiedniego, dopracowanego materiału do sadzenia. (Pisałem o tym w części czwartej, TC)

Narzędzie klasyfikuje materiały sadzeniowe według ich szacowanego obszaru produkcji w określonej lokalizacji.

Celem hodowli drzew leśnych jest pozyskiwanie większej ilości i lepszej jakości drewna poprzez wykorzystanie żywotnych i szybko rosnących sadzonek z najlepszych drzew. Testowana i porównywana jest duża liczba osobników. Najlepsze z nich są selekcjonowane, hodowane na plantacjach nasiennych i krzyżowane z innymi wyselekcjonowanymi osobnikami. Z pokolenia na pokolenie drzewa  uzyskują coraz lepsze właściwości.

-Tak naprawdę chodzi o hodowlę drzew, w której obserwujesz, które odmiany dobrze sobie radzą i krzyżujesz je ze sobą, aby zobaczyć, które z ich potomstwa będzie lepsze. Po prostu poprawia się właściwości, które mają ekonomiczną wartość.

-Ale czy sam las nie jest najlepszy w gospodarowaniu swoją adaptacją, bez ingerencji człowieka?

-Tak, jest to oczywiste, ale to nie natura stworzyła zmiany klimatyczne, te stworzył w najwyższym stopniu człowiek. Ewolucja działa wstecz, to znaczy, że klimat zmienia się i robi się bardzo mokro lub bardzo zimno, osobniki drzew, które nie są przystosowane, umierają, a te, które przeżyją, dostosowują się.

W hodowli staramy się temu zapobiec, testując osobniki w wielu różnych miejscach o różnym klimacie, aby znaleźć odmiany, które są wytrzymałe i mogą dobrze rosnąć w wielu różnych warunkach.

Mats Berlin mówi, że pierwszy etap plantacji nasiennych założony w latach 1950-tych i 1960-tych, powstał poprzez wyjście do lasu i selekcję drzew wyłącznie na podstawie ich wyglądu – czy wyglądały zdrowo i dobrze rosły. Pobrano z nich szczepy, które następnie posadzono na plantacjach nasiennych.

-Są one potocznie nazywane plantacjami EttO (JedenO) i mają wzrost o około dziesięć procent lepszy w porównaniu z nasionami z naturalnych drzewostanów. Niektóre z nich są nadal w produkcji.

W latach 1970-tych i 1980-tych założono drugi etap plantacji nasion, plantacje TvåO (DwaO) które odnotowały wzrost o około 12–15 procent. Te również składają się głównie z bezpośredniej selekcji drzew w lesie na podstawie wyglądu, ponieważ trzeba było wybrać wiele drzew, aby poszerzyć bazę genetyczną.

Trzeci etap, TreO (TrzyO) zaczął  powstawać pod koniec lat 1990-tych. Podstawą tych plantacji są genetycznie wyselekcjonowane osobniki, ze wzrostem wyższym o około 25% w porównaniu z lokalnym materiałem siewnym.

-Tutaj wykorzystano tylko osobniki drzew, które zostały przetestowane i wyselekcjonowane pod kątem ich dobrego składu genetycznego, na przykład pod kątem przetrwania, prostoliniowości pnia, kąta i grubości gałęzi. Są to drzewa, które dobrze rosną we wszystkich środowiskach i są wytrzymałe i odporne na przykład na grzyby, owady, mróz i suszę, mówi Mats Berlin i kontynuuje:

-Z tych plantacji są już nasiona, ale dostęp jest na razie ograniczony. W ciągu pięciu do dziesięciu lat zaczną przejmować coraz więcej na rynku, ale ponieważ mamy w Szwecji ogólny niedobór nasion, będziemy musieli jeszcze przez jakiś czas korzystać z pierwszego i drugiego etapu plantacji.

-Jakie są główne zalety ulepszonych roślin?

-Drzewa mające do 25% wyższy przyrost oznaczają albo krótsze okresy cyklu życiowego albo znacznie większą objętość masy w tym samym czasie cyklu, w porównaniu do drzew nieulepszonych.

Zwiększa to generalnie zysk właściciela lasu, ponieważ uszlachetnione sadzonki nie kosztują dużo więcej niż te nieuszlachetnione.

W szerszej perspektywie ulepszone sadzonki wpływają na podaż drewna w całym kraju i dostarczają więcej odnawialnego surowca leśnego, co zwiększa wartość naszych przyszłych lasów.

Drzewa, które rosną lepiej, wiążą również więcej węgla, a po ich ścięciu dwutlenek węgla jest magazynowany w przyszłych produktach drzewnych, a nie uwalniany do atmosfery. Kolejną zaletą jest to, że zmniejsza się ryzyko, że drzewa zostaną dotknięte na przykład uszkodzeniami spowodowanymi przez burzę lub ataki owadów, ponieważ pozostają one w lesie krócej.

-Jak daleko zaszliśmy w procesie hodowli, jeśli spojrzymy na różne gatunki drzew?

-Świerk, sosna pospolita, sosna Contorta i brzoza są w zasadzie na tym samym poziomie zysku genetycznego, biorąc pod uwagę ich poziom uszlachetniania.

Istnieje jednak pewna różnica, jeśli chodzi o plantacje nasienne i sadzonki dostępne dla gospodarki leśnej.

W przypadku sosny pospolitej i świerka sadzonki z plantacji TreO (TrzyO) są już dostępne w niektórych regionach, podczas gdy ich odpowiednik sosny contorta  dopiero zacznie produkować nasiona, mówi Mats Berlin.

-W przypadku brzozy pracuje się z plantacjami nasiennymi w nieco inny sposób i tam poziom zysku jest obecnie nieco niższy we wzroście, około 15-18%, ale z drugiej strony istnieje duża poprawa w jakości pnia i gałęzi. Brzoza jest drzewem rosnącym szybciej niż świerk, sosna pospolita i sosna contorta, możemy więc w przyszłości przyspieszyć proces hodowli i uzyskać w efekcie większe zyski.

Większość szkółek oferuje dziś uszlachetnione rośliny z plantacji, ale istnieje dalej spora niewiedza, co oznacza kupno uszlachetnionego materiału do sadzenia.

Uszlachetnianie sadzonek i roślin nie jest pracami genetycznymi, w sensie GMO.

-Niektórzy mogą sądzić, że hodowla roślin jest równoznaczna z modyfikacją genetyczną, GMO, ale tak nie jest.

W Szwecji nie zajmujemy się modyfikowaniem genów roślin, jak to ma miejsce w laboratorium, ale krzyżujemy wybrane drzewa, testujemy nowe pokolenie w lesie i wybieramy osobniki o określonych pożądanych cechach do dalszych krzyżowań. Jednocześnie istnieje wiele ograniczeń, nie wolno wybierać jak chcesz, ale ważne jest, aby zachować zmienność genetyczną. Może są pewne cechy, na których nam teraz nie zależy, ale będą ważne w przyszłości? Ponadto – bez zmienności genetycznej nie można prowadzić prac z ulepszaniem roślin.”

Wywiad przeprowadziła Therese Johansson.

Co wybrać? Rośliny ulepszone czy nieulepszone – jaka będzie różnica? Oto przykład obliczeń:

Zastanawiasz się nad wyborem ulepszonych roślin do następnych prac odnawiających i chcesz wiedzieć, co to oznacza dla wzrostu i wartości lasu?

Skogskunskap (szwedzki portal leśny) zawiera narzędzie obliczeniowe, w którym można porównać rośliny poddane zabiegowi ulepszania i niepoddane zabiegowi, pod kątem np. czasu cyklu życiowego drzewostanu, jego masy w m3 lasu na pniu, wartości gruntu i wartości bieżącej gruntu.*

Można również porównać różnice między różnymi stopniami ulepszenia sadzonek.

Na przykład: Na plantacji świerka w środkowej Norrland, (północna Szwecja, TC) ze stopniem bonitacji G24, (oznacza to że świerk osiągnie tam wysokość 24 m w wieku 100 lat, TC) szacuje się, że wartość gruntu wzrośnie o 4.590 SEK na hektar, jeśli użyjesz sadzonek o dziesięcioprocentowym wzroście w ulepszaniu, w porównaniu do sadzonek nieulepszonych.

Różnica obliczona według wartości bieżącej* wynosi 3.481 SEK na hektar.

W tym przykładzie cykl życia drzewostanu jest skrócony o sześć lat, przy zastosowaniu ulepszonych sadzonek w porównaniu z nieulepszonymi.

*Wartość bieżąca netto jest interesująca, gdy porównasz zwiększony dochód ze zwiększonym kosztami związanym ulepszonymi sadzonkami. Przy obliczaniu wartości bieżącej wszystkie przyszłe koszty i dochody są odliczane z odsetkami (z dyskontem) do pozycji wyjściowej.  W tym przykładzie zastosowano dwuprocentową stopę dyskontową.”

Źródło: https://www.skogssallskapet.se/kunskapsbank/artiklar/2021-06-11-extra-vaxtkraft-for-framtiden-med-foradlade-plantor.html

„Wybór odpowiedniej sadzonki leśnej może podwoić ilość masy leśnej.

Pokazuje to próbna uprawa leśna  firmy Stenvall w Legoträsk pod Boden. (województwo – län – Norrbotten, północna Szwecja, TC).

-To fascynujące, jak duża jest różnica pomiędzy sadzonkami, mimo że były sadzone w tym samym czasie, mówi kierownik firmy ds. surowców Göran Sundberg.

Firma Stenvall posiada obecnie cztery tartaki w Norrbotten i w ciągu ostatnich dziesięciu lat potroiła zapotrzebowanie na surowiec drzewny z 300.000 do 900.000 m3 bez kory.

W ten mglisty jesienny dzień Göran Sundberg pokazuje testową uprawę firmy w Legoträsk, 20 km od Boden. W pagórkowatym krajobrazie, po przygotowaniu terenu rok wcześniej, posadzono cztery różne rodzaje sadzonek sosny we współpracy ze Svenska skogsplantor. (firma córka Sveaskog, produkująca sadzonki drzew leśnych, TC).

Najpierw dochodzimy do działki, na której sadzonki rosną rzadko i mają około 1 m wysokości. Na działce obok są już nieco wyższe, a łodygi są grubsze. Ale w dolinie na czwartej działce różnica staje się zauważalna i tam drzewka są już znacznie wyższe.

Średnio różnica wynosi 54 cm lub  47% między sadzonkami, które poradziły sobie najlepiej, a tymi które poradziły sobie najgorzej, odpowiednio 169 cm  i 115 cm.

W przeliczeniu na biomasę różnica wynosi 100%.

-To pokazuje, co może osiągnąć hodowla leśna, krzyżując ze sobą odpowiednie odmiany. Ale odmiana, która najlepiej rośnie tutaj – 65 m nad poziomem morza i na tej szerokości geograficznej – może nie być najlepszą odmianą w innym miejscu, podkreśla Göran Sundberg.

Uderzające jest zobaczenie tych sadzonek obok siebie i uświadomienie sobie, że zostały posadzone dokładnie w tym samym czasie.

Na kilku hektarach w lesie należącym do firmy Stenvall zasadzono świerki i modrzew syberyjski. Tutaj widać, że świerk radzi sobie jeszcze gorzej niż najgorsze sosny. Oczywiste jest, że gleba piaszczysta nie jest optymalna dla świerka.

-Chcemy pokazać i zobaczyć, co się stanie, gdy zrobimy „źle”. Widać również po jasnozielonym kolorze świerka, że sadzonki są odwodnione. Z drugiej strony modrzewie syberyjskie bardzo dobrze rosną na tym terenie.

(Modrzew syberyjski Larix sibirica, jest w Szwecji gatunkiem rodzimym, w przeciwieństwie do modrzewia europejskiego Larix decidua, który jest gatunkiem obcym. TC)

Różnica pomiędzy wyborem najlepszej i najgorszej sadzonki na działce o powierzchni 25 ha w 100-letnim cyklu życia drzewostanu, wynosi 1850 m3 surowca, a to oznacza 1300 ton więcej związanego dwutlenku węgla.

-To pokazuje, jaki potencjał tkwi w wyborze ulepszonych roślin, które pasują do konkretnej lokalizacji, konkretnego siedliska. Zabieramy  grupy właścicieli lasu na te testowe uprawy, aby pokazać jak ważna jest hodowla lasów oparta na uszlachetnionych sadzonkach i jak prowadzi ona do większej produkcji, odpowiedniego zagęszczenia i prostszych, bardziej cylindrycznych pni drzew, podsumowuje Göran Sundberg.

Źródło: https://www.atl.nu/att-valja-ratt-skogsplanta-kan-fordubbla-virkesvolymen

Czytaj również: https://m.facebook.com/story.php?story_fbid=pfbid0VDT8VN3dNUjiZcBDmPRt3nkySnkmahGFC2vpdChdSTgeVynQb6hx5dTWtVerbGUel&id=100067618634571– Część czwarta

Zdjęcie: skogskunskap