Korzyści klimatyczne lasu – priorytetem jest zachowanie równowagi.
Las jest dzisiaj przedmiotem intensywnej debaty. W dużym uproszczeniu chodzi o to, jakie korzyści klimatyczne może przynieść las, pozostawiony i wiążący węgiel lub las wykorzystywany jako substytut paliw i materiałów kopalnych.
W nowym przeglądzie wiedzy z Centrum Nauk o Środowisku i Klimacie (CEC) na Uniwersytecie w Lund, Markku Rummukainen, profesor klimatologii, dokonuje przeglądu istniejącej wiedzy na temat korzyści klimatycznych lasów i umieszcza ją w odpowiednim kontekście.
Jak więc możemy najlepiej wykorzystać las? Co mówią badania? Odpowiedź brzmi – to zależy i ważna jest nie tylko perspektywa czasowa.
„Aspekt czasu ma zasadnicze znaczenie dla pytania, czy las zapewnia największe korzyści klimatyczne, pozostawiony i pochłaniający węgiel, czy też las w którym pozyskuje się drewno w celu zastąpienia materiałów i energii kopalnej” mówi Markku Rummukainen.
Im więcej lasu zostawiamy w perspektywie czasowej kilkudziesięciu lat, tym większe korzyści dla klimatu można z niego uzyskać. Dzieje się tak, ponieważ stojący las przechowuje dużo węgla.
Jego wycinka prowadzi do emisji dwutlenku węgla, a jednocześnie nowo posadzone drzewa pochłaniają początkowo mniej dwutlenku węgla niż ścięte stare drzewa. Jest to istotne, ponieważ jeśli mamy osiągnąć cele klimatyczne, to ważne jest ograniczenie emisji zarówno w najbliższej, jak i długoterminowej perspektywie. Aby ograniczyć globalne ocieplenie do 1,5 stopnia, światowe emisje muszą zostać zmniejszone o połowę do 2030 roku i być bliskie zeru około 2050 roku.
„Argumentem za pozostawieniem stojącego lasu w wyniku czego zachodzi maksymalne składowanie dwutlenku węgla, byłoby zatem kupienie czasu na klimatyczne przekształcenie społeczeństwa w następnych bardzo ważnych latach”
Na drugiej szali mamy stopniowe wycofywanie paliw kopalnych i innych materiałów kopalnych, w tym przypadku poprzez zastępowanie ich biomasą, surowcem drzewnym. Obliczenie, jakie korzyści dla klimatu zapewnia taka substytucja, nie jest jednak łatwe, ponieważ korzyści różnią się w zależności od tego, co jest zastępowane, jak długi jest cykl życia produktu oraz od założeń dotyczących składowania dwutlenku węgla w lasach, jego zużycia itd.
Na przykład, jeśli pozyskuje się biomasę, która ma być wykorzystana jako bioenergia, to jej spalanie powoduje natychmiastowy wpływ na klimat. Fakt, że bioenergia jest nadal uważana w niektórych kontekstach za neutralną dla klimatu, wynika częściowo z „księgowania” emisji jako użytkowanie gruntów zamiast sektora energetycznego, a częściowo z faktu, że wzrost nowej biomasy będzie ostatecznie wiązał tyle węgla, ile został wyemitowany podczas spalania.
Ale uzupełnienie zapasów węgla zajmuje trochę czasu. W przypadku biomasy może to zająć kilka dziesięcioleci, zwłaszcza jeśli weźmie się pod uwagę zmagazynowanie węgla w stojącym lesie.
Jeżeli jednak biomasa jest pozyskana w celu wytworzenia produktu, który może żyć długo, to taki produkt wiąże również węgiel przez długi czas. Jeśli zostanie następnie ponownie użyty zamiast spalenia, może żyć przez wiele lat, zanim węgiel dotrze do atmosfery w przypadku ostatecznego spalania.
„Biomasa i bioprodukty mogą przyczyniać się do zmiany klimatu, zwłaszcza w perspektywie długoterminowej, ale mogą również powodować emisje netto w nadchodzących dziesięcioleciach w porównaniu z innymi alternatywami”
Aby jeszcze bardziej skomplikować sprawę, jeśli chodzi o obliczanie różnych korzyści klimatycznych płynących z lasu, należy wziąć pod uwagę szereg innych niepewnych lub przynajmniej skomplikowanych czynników.
Na przykład istnieją różne wyniki dotyczące ilości węgla wiązanego przez las w pozyskanym surowcu drzewnym oraz w glebie oraz czasu, jaki upływa, zanim nowo posadzone drzewa pochłoną tak dużo węgla, że może to zrekompensować wcześniejsze wycinki i pozyskanie drewna.
Różne założenia przy dokonywaniu obliczeń dają również niepewność, dotyczy to np. pytania o to, jak w przyszłości zmiany klimatyczne wpłyną na las.
Ponadto emisje dwutlenku węgla z surowca drzewnego, biomasy, są księgowane na różne sposoby, w zależności od tego, do czego została ona wykorzystana. Na przykład emisje związane z bioenergią są zawsze rejestrowane w kraju, z którego pochodzi biomasa, a nie w miejscu, w którym wykorzystywana jest bioenergia, podczas gdy odbywa się to inaczej w przypadku długowiecznych produktów drewnopochodnych.
Podsumowując, Markku Rummukainen uważa, że terminu „neutralny klimatycznie” nie można używać w sposób ogólny, ponieważ zawiera on zbyt wiele różnych aspektów i zmiennych, które należy wziąć pod uwagę.
Ponownie, aspekt czasowy ma tutaj kluczowe znaczenie, ale dotyczy również faktu, że bioenergia powoduje również emisje, nawet jeśli nie są one wliczane w sektor energetyczny.
„Ważne jest, abyśmy wiedzieli, o czym mówimy w tych kontekstach, od jakich założeń wychodzimy, jaki horyzont czasowy mamy na myśli, kto w końcu dba o emisje, które mają miejsce, jak szybko zapełnia się magazyn węgla i w jaki sposób biomasa i produkty zostaną umieszczone w ogólnej zmianie klimatu, teraz i przyszłości.”
Markku Rummukainen zwraca uwagę, że mówiąc o lesie, należy wziąć pod uwagę wiele innych korzyści społecznych niż korzyści klimatyczne.
Chodzi o zachowanie różnorodności biologicznej, o zachowanie produkcji drewna oraz wartości społecznych, takich jak rekreacja i życie na świeżym powietrzu i to wszystko musi być uwzględniane w „balansowaniu na pierwszym miejscu”, jak twierdzą dyskutanci.
„Istnieją konflikty celów i należy je oczywiście rozwiązać, istnieją na ogół różne przemyślenia na temat tego, co jest ważniejsze w danym lesie” mówi.
W tym kontekście ważna jest współpraca i współdziałanie.
Promowanie ochrony przyrody lub życia na świeżym powietrzu może na przykład zapewnić pewien rodzaj klimatu społecznego, który sprzyja pozostawaniu lasów.
W podobny sposób wyższy wiek rębności czyli dłuższe pozostawienie stojących lasów i leśnictwo zapewniające ciągłość pokrycia lasów (bezzrębowe metody gospodarcze) mogą przynieść bezpośrednie korzyści dla ochrony przyrody i rekreacji, a jednocześnie zapewnić korzyści klimatyczne.
Markku Rummukainen nie chce się umieszczać w żadnym przedziale, jeśli chodzi o las i klimat.
„Ale że nie da się wyciągnąć wszystkiego z lasu, wszystkimi sposobami i to od razu, bo wszystko jest ważne, jest niezaprzeczalnym faktem” mówi i podkreśla, że klimat nie jest jedyną rzeczą, którą należy brać pod uwagę i prawdopodobnie nie we wszystkich sytuacjach jest tym, co waży najciężej, gdy rozmawiamy o lesie.”
„Las jest zasobem ograniczonym. Nie jest możliwe jednoczesne wykorzystanie go zarówno do maksymalnego magazynowania węgla, jak i do jak największego wykorzystania surowca drzewnego, biomasy, do substytucji.
Żadna z tych dwóch skrajności nie zapewniłaby optymalnych korzyści dla klimatu, ale pytanie dotyczy raczej tego, do jakiej równowagi należy dążyć.”
Może się również zdarzyć, że inne cele, takie jak różnorodność biologiczna i wartości społeczne, mogą ważyć co najmniej tyle samo w decyzjach dotyczących lasu, co korzyści klimatyczne.
Nauka nie może udzielić ostatecznej odpowiedzi na temat ustalania priorytetów, ale zamiast tego rzuca światło na różne alternatywy i ich zalety i wady, synergie, konflikty celów i niepewności.” mówi Markku Rummukainen.
https://www.cec.lu.se/sv/sites/cec.lu.se.sv/files/2021-03/Web%20Skogens%20klimatnyttor.pdf
Zdjęcie: sydved