Gatunki Phytophthora, zapobieganie i zwalczanie.

Decyzja o zapobieganiu i zwalczaniu tego szkodnika związana jest z kosztami i oczekiwanymi korzyściami. Przedsięwzięcia z tym związane, aby były skuteczne, muszą uwzględniać aktualne fazy rozwoju Phytophthora.

Naukowcy (Gilligan 2008, Thompson 2016). Cunniffe 2016) opisują trzy takie stadia:

1. Atak początkowy, który może być niezauważony i nieoceniony oraz z małą ilością informacji.
2. Dalszy rozwój w którym gradacja szkodnika zaczyna być uważana za poważne zagrożenie i ilość informacji pozwala na ocenę różnych zabiegów.
3. Rozszerzenie i umocnienie się szkodnika, jego zwalczenie jest niemożliwe ale szkody mogą być lokalnie ograniczone.

Gdy atak Phytophthora odkryje się wcześnie (stadium 1) to istnieją największe szanse na powstrzymanie jego rozwoju, również z punktu widzenia kosztów jego zwalczania i strat w drzewostanie.

Jeżeli chodzi o obserwacje w lasach liściastych Szwecji południowej to ocenia się iż Phytophthora znajduje się  w stadium 2 i w dzisiejszej sytuacji (2017) istnieją bardzo ograniczone możliwości aby przeszkodzić naturalnemu rozprzestrzenianiu się tego szkodnika w środowisku leśnym.

Nie możemy np. wpływać na ważne czynniki środowiskowe, takie jak sprzyjające opady i temperatury. Możemy jednak ograniczać działania które powodują rozszerzanie się szkodnika.

Zapobieganie szkodom dotyczy głównie zapobieganiu wprowadzeniu Phytophthora na nowe obszary jak i wprowadzeniu nowych gatunków Phytophthora na tereny już zarażone.

Phytophthora wprowadzana jest i rozszerza się w środowisku leśnym poprzez materiał sadzeniowy, glebę oraz wodę.

Poprzez ocenę zabiegów gospodarczych w ostatnich 10-latach oraz zabiegów planowanych w najbliższych 10-latach można opracować pewne rozwiązania uwzględniające ryzyko zajścia tych trzech czynników.

Należy unikać:

1. Sadzenia zarażonych sadzonek w lesie, parkach i na terenach zielonych graniczących z lasem. Phytophthora może przejść do zdrowego lasu poprzez np. odpady ogrodnicze wyrzucone do lasu.
2. Przedsięwzięć oznaczających przemieszczanie ziemi z terenów zarażonych do zdrowych, np. przy budowie dróg leśnych, ścieżek turystycznych czy rowerowych czy rozwiązań tworzących „nowy krajobraz” – „landscaping” na terenach lasów przymiejskich. Ważna jest higiena i oczyszczanie narzędzi lub pojazdów z ziemi i resztek roślinnych. Taka aktywność ludzka jak wędrówki, jazda rowerami terenowymi, biegi ma orientację, jazda konna czy używanie w terenie pojazdów typu „off-road” może sprzyjać rozprzestrzenianiu się ziemi zarażonej przez Phytophthora.
3. Stojącej w lesie wody, która sprzyja produkcji zarodników i rozszerzaniu się szkodnika.

Phytophthora rozszerza się głównie poprzez materiał sadzeniowy i z tego względu powinno się preferować odnowienia naturalne oraz siew, jako zabiegi znacznie pewniejsze.

Szkółki leśne są optymalnym środowiskiem życia dla Phytophthora i według prac naukowych (Jung 2016 i Parke 2014) aż 90% europejskich szkółek leśnych jest zarażonych przez tego szkodnika.

Sadzonki pochodzące z nasion drzew zdrowych i rodzimych są uważane za lepszą alternatywę niż sadzonki importowane z innych krajów.

W przypadku nawadniania szkółek wodą rzeczną lub ze stawów albo jezior, rośnie niebezpieczeństwo zarażenia sadzonek. Takie nawadnianie może unicestwić inne zapobiegawcze przedsięwzięcia jak np. sterylizację ziemi.

Cieki wodne zostały wskazane jako istotne źródło zarażenia przez Jung & Blaschke 2004.

Sadzonki z bryłką korzeniową są preferowane przed sadzonkami uprawianymi w ziemi.

Przedsięwziecia i czynności gospodarcze takie jak mechaniczne przygotowanie gleby i aktywne odwadnianie powierzchni wpływają również pozytywnie na ograniczanie Phytophthora.

Szwedzkie doświadczenia związane z restauracją i odbudową obszarów leśnych dotkniętych przez Phytophthora są jak na razie niewielkie.

Przy naturalnym odnowieniu lasu czy przy sadzeniu, wypadanie drzew dorosłych powoduje zmiany mikroklimatu i warunków  życia dla siewek i sadzonek, co w dłuższym okresie czasu może zmienić skład gatunkowy lasu.

Przykładowo przy odnowieniu naturalnym dębu rola ochrony siewek przez korony drzew macierzystych jest decydująca w ich pierwszych 3 latach życia (Anderegg 2012)

Różne gatunki drzew mają niejednakową odporność w stosunku do różnych gatunków Phytophthora (Cleary 2016). Te różnice występują nawet pomiędzy poszczególnymi drzewami tego samego gatunku, co wskazuje na różnice genetyczne i może być podstawą do długoletnich planów zwalczania tego szkodnika.

Szwedzkie testy naukowe wykazały że główne szwedzkie drzewa leśne, świerk i sosna, są na ogół odporniejsze niż inne gatunki na zarażenie się Phytophthora (Denman 2005; Cleary 2016). Niemniej jednak świerk wykazuje stosunkowo słabą odporność na Phytophthora ramorum (Denman 2005) co jest niepokojące biorąc pod uwagę znaczenie tego gatunku dla szwedzkich lasów.

Lasy mieszane w różnych formach tworzą drzewostany odporniejsze na ataki Phytophthora (Korhonen 1999; Ennos 2015), m.in. z uwagi na wyspecjalizowanie się jednego gatunku Phytophthora na jednym gatunku drzewa.

Bardzo ważna jest higiena przy leśnych zabiegach gospodarczych.

Zasada „czysty przy wejściu oraz wyjściu” musi być przestrzegana i narzędzia, zwłaszcza większe czy koła pojazdów powinny być oczyszczane z ziemi a potem myte pod ciśnieniem mieszaniną wody z chlorem.

W miarę możliwości powinno się ograniczać ruch ludzi i pojazdów na terenach zagrożonych przez Phytophthora, zwłaszcza w okresach gdy gleba jest wilgotna.

Ilość dostępnych ścieżek powinno się zmniejszyć i ewentualnie wybudować kładki drewniane prowadzące przez zagrożone tereny podmokłe.

Na terenach rekreacyjnych można założyć tzw. stacje higieniczne do oczyszczania butów, opon pojazdów dwu- czy czterokołowych.

Na terenach z Phytophthora rekomenduje się zawsze odwadnianie terenu, budowę czy oczyszczanie rowów odwadniających.

Phytophthora nie uszkadza drewna i nie wywołuje np. jego zgnilizny. Buki które krwawią nie odgrywają centralnej roli przy rozszerzaniu się szkodnika i nie zaleca się ich szybkiego usuwania ale kompostowanie odpadłej kory może zabić i zmniejszyć oddziaływanie Phytophthora (Noble & Roberts 2004; Swain 2006; Noble 2011).

Phytophthora pinifolia nie przeżyła w pozyskanym drewnie sosny kalifornijskiej Pinus radiata w Chile (Ahumeda 2009, 2013).

Głównymi drogami do zarażeń Phytophthora są sadzonki i gleba ale zaleca się jednak unikanie zarażonej kory, np. kupowanej w sklepach ogrodniczych jako osłona gleby.

Import nieokorowanego surowca drzewnego nie jest pozbawiony ryzyka zaimportowania Phytophthora poprzez np. resztki gleby, ale w takim przypadku trzeba głównie pamiętać o możliwościach zaimportowania w ten sposób innych szkodników, np. holenderskiej choroby wiązów.

W szkółkach leśnych i w ogrodach zalecane są zabiegi zwalczające Phytophthora przy pomocy środków zawierających fosforyny https://pl.m.wikipedia.org/wiki/Fosforyny

W szwedzkich warunkach wymagana jest zgoda urzędu państwowego Skogsstyrelsen do ewentualnego użycia tego środka w lasach.

Te zabiegi nie likwidują Phytophthora ale ograniczają występowanie szkodnika (Scott 2015).

Są one najbardziej efektywne gdy przeprowadza się je w pierwszym stadium ataku szkodnika i dokonuje się wtedy opryskiwania liści, na większych obszarach, albo szczepieniu  pojedynczych, wartościowych drzew (Hardy 2001; Shearer 2006; Shearer& Fairman 2007; Garbelotto 2007; Scott 2015).

Można również malować  pędzlem pnie drzew rozpuszczonymi fosforynami.

Efekty zapobiegawcze trwają od 2 do 5 lat, w zależności od metody.

Produkty zawierajace fosforyny mają ścisłe instrukcje obsługi.

Przy długoletnim używaniu fosforytów Phytophthora staje się bardziej na nie odporna (Dobrowolski 2008).

Osobiście uważam że jest to szkodnik niewygodny do zwalczania, choćby z uwagi na aktualne trendy związane ze zwalczaniem suszy i zwiększania terenów podmokłych i wodnych w polskich i nie tylko polskich,  lasach.

Mamy więc kornika jako pośredni efekt suszy i zalecane są zabiegi przeciwdziałające suszy, takie jak np. mała retencja a z drugiej strony mamy Phytophthora która staje się większym zagrożeniem przy nadmiarze wody. 

No i mamy zasady higieny, przypominające te myśliwskie z ASF. 

Nie zazdroszczę praktykom i naukowcom zajmujących się ochroną lasu przed szkodnikami. Wybór pomiędzy dżumą a cholerą, można powiedzieć.

Badania naukowe na temat Phytophthora są intensywne i zachodzą na całym świecie. Mnie osobiście, jako Polaka, ucieszył fakt obecności nazwisk polskich badaczy w bogatej literaturze naukowej na ten temat, cytowanej w omawianej szwedzkiej pracy.

http://forestpathologylab-slualnarp.se/wp-content/uploads/2017/11/hantering-2.pdf

Zdjęcie: forskning

Czytaj również: Buki zamierają na Pomorzu.