Europejskie lasy – Francja.

Jest to cykl artykułów z czasopisma Skogen nr. 12/2023, obrazujący aktualne problemy związane z zarządzaniem lasami w europejskich krajach, w tym również i Polski.

“Francja wdraża plan walki z pożarami.

W 2022 roku około 66.000 ha francuskich lasów zostało zniszczonych w wyniku rozległych pożarów i aby uniknąć nowych katastrof, państwo podjęło szereg działań.

Nowe prawo zachęca między innymi do bardziej aktywnego zarządzania lasami, rozszerzenia zakresu prac zapobiegawczych i zapewnienia lepszej gotowości na wypadek pożaru.

Zarówno państwowi, publiczni i prywatni właściciele lasów muszą podejmować większą odpowiedzialność.

Gospodarstwo leśne należące do Jacques Hazera położone jest pośrodku chłodnej oazy lasu liściastego, otoczonej dużymi obszarami lasów sosnowych, które latem 2022 roku zamieniły się w czarną, pełną sadzy pustynię.

Tutaj, około pięćdziesięciu km od francuskiego wybrzeża Atlantyku, na południe od Bordeaux, podczas bezlitośnie suchego i rekordowo gorącego lata ubiegłego roku,  szalało kilka megapożarów.

-Dwukrotnie byliśmy ewakuowani i nie wiedzieliśmy, kiedy i czy uda nam się powrócić. W sumie spłonęło 90%  mojego lasu. Ogień zatrzymał się sto metrów od domu – mówi Jacques Hazera.

Jest on ekspertem, konsultantem ds. leśnictwa i prowadzi działalność na własny rachunek, będąc zatrudniany zarówno przez prywatnych właścicieli lasów, jak i w lasach publicznych.

Dzisiaj jest przytłoczony pracą, gdy to, co pozostało w spalonym lesie w regionie, trzeba oznaczyć, odebrać i sprzedać. Jest to skomplikowany proces.

Region wraz z departamentami Gironde i Landes nosi nazwę Nowa Akwitania i znajduje się w południowo-zachodniej Francji. Znany jest z dużych lasów sosnowych, najbliżej wybrzeża atlantyckiego chronionych, a dalej gospodarowanych i sadzonych, począwszy od XIX wieku.

Powierzchnia lasów w regionie  wynosi około 2,9 mln ha, co stanowi 17% obszaru 17,1 mln ha, stanowiących lasy Francji. Zdecydowana część lasów Nowej Akwitanii, aż 91%, jest własnością prywatną w rękach 265.000 różnych właścicieli, co jest istotne z punktu widzenia ochrony przeciwpożarowej.

Trzy czwarte lasów w tzw. kontynentalnej Francji o powierzchni 17,1 mln ha należy łącznie do 3,3 miliona właścicieli. Niektórzy z nich utrzymują się ze swoich lasów, inni zaś posiadają małe posiadłości przekazywane z pokolenia na pokolenie.

Dobrze utrzymany, większy obszar leśny może być zatem otoczony wieloma mniejszymi, opuszczonymi lub źle doglądanymi lasami.

-Jest to kluczowy problem z punktu widzenia ochrony przeciwpożarowej, mówi Jesús San-Miguel-Ayanz, starszy pracownik naukowy w Centrum Nauki i Wiedzy Komisji Europejskiej (JFC) i odpowiedzialny za europejski system informacji o pożarach lasów (Effis) oraz globalny system informacji o pożarach lasów.

-W wielu częściach Europy lasy są porzucone. Pozwolono im rosnąć bez ograniczeń i mogą palić się z dużą intensywnością. Musimy dbać o krajobraz i usuwać paliwo z ziemi, mówi.

Według statystyki Effis spaliło się we Francji w roku 2022 około 66.000 ha lasu, z czego połowa w południowo-zachodniej części kraju.

Problem jest ogromny w całym regionie Morza Śródziemnego, ale tym, co wyróżniało pożary francuskie była intensywność, powodująca ogromne emisje dwutlenku węgla, oraz fakt, że pożary wybuchły na obszarach, które nigdy wcześniej nie były nimi dotknięte.

-Przemysł leśny faworyzuje lasy, które szybko rosną i produkują dużo drewna tartacznego, ale ten typ lasu jest również znacznie bardziej wrażliwy na pożary. Pod każdym względem jest lepiej, gdy masz różnorodne gatunki drzew, które potrafią przystosować się do różnych typów klimatu oraz wpływu wiatru i pożarów. Las mieszany jest również bardziej odporny na suszę, mówi Jesús San-Miguel-Ayanz.

Opieka nad francuskimi lasami jest dla francuskiego rządu wysokim priorytetem, dlatego w lipcu 2023  roku przedstawiono nową ustawę mającą na celu lepsze prace zapobiegawcze.

Ustawa mówi m.in., że gminy mają prawo pierwokupu do obszarów leśnych znajdujących się na obszarach wysokiego ryzyka i posiadających niezaangażowanych właścicieli.

Inne środki rządowe to ogólnokrajowa sieć doradców ds. zwalczania pożarów lasów oraz korzystniejsze podatki dotyczące inwestycji i prac leśnych.

Jacques Hazera propaguje tworzenie tzw. naturalnego lasu już od wielu lat. Chce widzieć więcej lasów mieszanych i jak najmniej wpływu człowieka, z wyjątkiem dróg pożarowych i punktów dostępu do wody. Jest sceptyczny co do wchodzenia i zbytniego czyszczenia   lasu oraz uważa, że ​​ważne jest pozostawienie trochę zieleni, aby zachować wilgoć na ziemi.

-Nic nie jest w stanie zatrzymać płomieni o wysokości 30 metrów, ale jeśli stworzymy wcześniej najlepsze możliwe antypożarowe warunki, możemy mieć nadzieję, że uzyskamy lepszy wynik.

Do 2026 roku wszystkie departamenty w kraju muszą sporządzić mapę terenów leśnych i dróg, z których mogą korzystać służby ratownicze, a także punktów dostępu do wody. Logistyka jest czynnikiem decydującym, jeśli chodzi o walkę z ogniem.

Rolnicy i osoby prywatne, pomagające strażakom w transportowaniu wody do płonących obszarów leśnych, byli powtarzającym się widokiem podczas ubiegłorocznych intensywnych prac gaśniczych i w przyszłości może ten widok być jeszcze częstszy. Nowe prawo wymaga spisu i wykazu ochotników wśród rolników i ich zbiorników na wodę. Prawo umożliwia również wezwanie osób, które nie zgłosiły się jako ochotnicy, a w przypadku bardzo dużego zagrożenia pożarowego przeprowadzanie nocą wycinki zagrożonych lasów.

Dla służb ratowniczych lato 2022 roku oznaczało ogromne obciążenie pracą. W lasach na południowym zachodzie pracowało maksymalnie 3000 strażaków z całej Francji, a także z innych części Europy. (Również z Polski https://pl.ambafrance.org/Solidarnosc-europejska-w-dzialaniu-polscy-strazacy-pomagaja-w-walce-z-pozarami TC)

W ubiegłym roku było jednak spokojniej.

-W 2023 roku mieliśmy 312 pożarów, w wyniku których spłonęło łącznie 107 hektarów. Nie da się tego porównać z poprzednim rokiem, zauważa Matthieu Jomain, kierownik ds. komunikacji w zawodowej straży pożarnej w Gironde.

Jego zdaniem większe zasoby, więcej samolotów strażackich i szybkie, częstsze interwencje mają ogromne znaczenie.

– Wiosną spadło więcej opadów, a lato było znacznie łagodniejsze niż w 2022 roku, poprawiliśmy się także w zakresie prac zapobiegawczych. Jeżeli mamy dzisiaj trzeci poziom w sześciopunktowej skali ryzyka pożaru lasu, wysyłamy natychmiast w teren około 30 wozów strażackich w związku z pożarem. Otrzymaliśmy również więcej pieniędzy na modernizację przedsiębiorstw, w tym na kamery monitorujące, mówi Matthieu Jomain.

Monitoring lasu mieć decydujące znaczenie, ponieważ według francuskiej Dyrekcji Generalnej ds. Zapobiegania Ryzykom 90% pożarów lasów i roślinności we Francji kontynentalnej, jest powodowanych przez ludzi. W 70% przypadków stoi za tym jakiś rodzaj działalności, np. maszyny budowlane, rolnicze, sieci energetyczne czy czynności w postaci porzuconych niedopałków lub grillowania w lesie.

Pozostałe 30% wynika z celowego podpalenia lasu. Piorun jest jedyną naturalną przyczyną pożaru.

Państwo francuskie inwestuje duże środki w kampanie informacyjne, które podkreślają odpowiedzialność każdego człowieka. Właściciele nieruchomości znajdujących się na narażonych obszarach leśnych muszą zgodnie z prawem usunąć wszystko, co łatwopalne wokół swoich domów, a od 2023 roku francuski instytut meteorologiczny, Méteo France, zaczął opracowywać specjalne prognozy dotyczące w szczególności pożarów lasów.

-Nie wiem, dlaczego Francuzi na ogół nie są bardziej świadomi ryzyka pożarów leśnych. Zawsze trzeba działać zapobiegawczo, to najlepszy sposób, mówi Véronique Cesari, badaczka, która od 20 lat pracuje nad modelami ryzyka pożarowego, a obecnie uczestniczy w europejskich i krajowych projektach dotyczących pożarów lasów.

Jej zdaniem zmiany klimatyczne zwiększają niepewność.

-Jakie warunki będą w przyszłości istnieć na tych obszarach? Dziś tego dokładnie nie wiemy i musimy zaakceptować fakt, że to, co stworzymy w przyszłości, nie będzie tym samym, co dzisiaj.

Fakty:

Francja tzw. kontynentalna (bez departamentów zamorskich) posiada 17.1 mln ha lasów, w tym lasów publicznych 4.3 mln ha. Z kolei w skład lasów publicznych wchodzi 1.5 mln ha lasów tzw. domanialnych (forêts domaniales) czyli lasów państwowych. Resztę, 12,8 mln ha stanowią lasy prywatne z 3,3 mln właścicieli.

Ilościowo te 17,1 mln ha lasu stawiają Francję na czwartym miejscu w Europie, po Szwecji, Finlandii i Hiszpanii.

W roku 2022 spłonęło we Francji 66.000 ha lasu, a w całej Unii Europejskiej 785.000 ha, w tym najwięcej w Hiszpanii, ponad 300.000 ha lasu.

W roku 2023, do listopada spłonęło we Francji 22.000 ha lasu a w Unii Europejskiej 463.000 ha. (Źródło: Effis)

Źródło: Cecilia Bäcklund, Skogen 12/2023.

O lasach i leśnikach francuskich pisałem dosyć sporo na Monitorze leśnym w roku 2019 z okazji konfliktów pracowników l’ONF, Office national des forêts, z kierownictwem tej firmy, przykładowo https://www.forest-monitor.com/pl/lesnicy-mobilizuja-sie-w-protescie-przeciw-uprzemyslawianiu-lasu/

Ostatni tekst dotyczył ciekawego spojrzenia francuskiej badaczki i socjologa, na jedne z podstawowych prac zarówno leśnika francuskiego jak i polskiego – martelage czyli szacunki brakarskie. https://www.forest-monitor.com/pl/prace-lesne-i-globalne-ocieplenie-dusza-i-sumienie-lesnika/

Zdjęcie: over press