Europejskie lasy – Bośnia i Hercegowina.

Praca w bośniackich lasach jest dosłownie kojarzona z zagrożeniem życia: od czasu wojny domowej w latach 1992-1995 poprzedniego wieku pozostały tam duże ilości min i niewybuchów. Ważne tereny rekreacyjne są zamknięte i nie dają przychodów.

Bośnia i Hercegowina jest jest krajem o wysokim zalesieniu, 42,7% i podzielona na dziesięć regionów zwanych kantonami. Największym, na granicy z Chorwacją, jest Kanton 10, w którym rosną gotowe do pozyskania lasy mieszane ze świerkiem, sosną i brzozą, ale nic nie da się tam robić. Wszędzie na powierzchni około 30.000 hektarów tablice ostrzegają, że teren jest zaminowany.

Pomimo znaków i map zdarzają się wypadki, nawet wśród ekspertów, którzy chwilowo nie zachowali uwagi.

-Straciliśmy dwóch pracowników. Zakończyli rozminowywanie terenu i w czasie załadunku  samochodu, doszło do eksplozji. mówi Marijan Lozančić, który jest odpowiedzialny za gospodarkę leśną w firmie „Hercegbosanske šume” (lasy Bośni i Hercebośni).

Przedsiębiorstwo Gospodarki Leśnej, ŠGD, „Hercegbosanske šume”, zarządza lasami państwowymi Bośni i Hercegowiny oraz pracami przy rozminowywaniu terenów leśnych. Są one powolne i w ciągu piętnastu lat zainwestowano około pięciu milionów euro w rozminowanie prawie 5.000 hektarów.

-Do tej pory oczyszczono około 13% terenów zaminowanych i przy obecnym tempie dokończenie reszty zajmie 90 lat.

Hercegbosanske šume finansuje samodzielnie koszty rozminowywania.

Gospodarka kraju z trudem odbudowuje się po wojnie, a rząd nadał priorytetowe znaczenie rozminowywaniu miast, wsi i pól uprawnych i w związku z tym rozminowywanie lasów nie jest finansowane przez rząd, ale jest to zrozumiały priorytet, uważa Marijan Lozančić.

Poważnym minusem jest fakt, że Bośnia i Hercegowina nie jest częścią Unii Europejskiej i trudno jest uzyskać międzynarodowe wsparcie.

Marijan Lozančić został jednak zaproszony pod koniec listopada 2023 roku jako prelegent na Superb Restoration Project Festival w Mediolanie, inicjatywę UE, w ramach której przedstawiciele około czterdziestu projektów i eksperci od odtwarzania lasów wymieniali się wiedzą przez kilka dni.

-Naszym celem było uwidocznienie tego problemu, zwłaszcza w krajach UE i był to ważny krok na tej drodze, mówi.

Zapasy surowca drzewnego, zablokowane w zaminowanych lasach są duże.

Marijan Lozančić oblicza, że w ciągu ostatnich dziesięciu lat nie pozyskano z tego powodu co najmniej 770.000 m3 drewna i straty w dochodzie wyniosły około 35 mln euro.

-Jest to obliczenie uwzględniające  cenę drewna 46 euro za m3 i przyrost 500 m3/ha w tym samym okresie. Pomiary objętości wykonane podczas usuwania min pokazują jednak, że ocena przyrostu jest zaniżona.

Oprócz zagrożenia życia i utraty dochodów, zamknięcie lasu przynosi bardziej kłopotliwe skutki.

W suchym lesie, z wieloma uschniętymi drzewami powszechne są duże pożary lasów, które zaostrzają się w wyniku wybuchów min. Zarządcy lasów mogą tylko stać i patrzeć.

-Nie możemy zapobiegać pożarom ani walczyć z nimi. W okolicy nie ma możliwości budowy dróg leśnych, mówi Marijan Lozančić.

Tereny te były wcześniej wykorzystywane do polowań i wypasu bydła, a także były popularnymi obszarami turystyki i rekreacji.

Ofiarami min są również zwierzęta.

-Mamy tutaj niedźwiedzia bez przedniej łapy i dokarmiamy go od kilku lat. Jest on niemal oswojony z nami, mówi Marijan Lozančić.

Kiedy jesienią ubiegłego roku przedstawiciele dziewięciu europejskich krajów leśnych spotkali się w Chorwacji za pośrednictwem Europejskiej Sieci Leśnej, European Forestry Network, jedno było jasno widoczne: wszyscy podobnie spostrzegali pożytki z lasów.

Mówiono przede wszystkim o korzyściach klimatycznych, wynikających zarówno z rosnącego lasu, jak i jego produktów. W wielu krajach lasy przyciągają też rosnącą turystykę i jako dobre przykłady wskazywano inwestycje w rekreację i ochronę przyrody.

Zdecydowana większość podkreślała też korzyści społeczne, zarówno w postaci surowców dla własnego przemysłu, jak i dochodów z eksportu.

Jeżeli chodzi o wyzwania stojące przed gospodarką leśną, to wszystkie miały jedną wspólną nazwę: zmiany klimatyczne.

Wraz ze wzrostem temperatur, szkodniki i pożary stworzyły poważne problemy.

W szczegółach różnice były jednak spore. W pewnym kraju pracownicy leśni boją się wilków, w innym owce wypasają uprawy leśne, a jeszcze w innym trzeba uważać na miny, chodząc po lesie.

Źródło: Karin Lepikko, Skogen 12/2023

Trochę faktów i statystyki:

Przedsiębiorstwo Gospodarki Leśnej, ŠGD, „Hercegbosanske šume”, spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, powstało w roku 1998 i posiada prawa do zarządzania lasami państwowymi, przedłużane w okresach 5-letnich.

Firma zorganizowana jest w 8 jednostkach organizacyjnych i zajmuje się gospodarką leśną oraz gruntami leśnymi, uprawą materiału sadzeniowego, myślistwem, rybołówstwem oraz turystyką rekreacyjną. Praktycznie firma jest połączona pośrednio z tysiącem pracowników zaangażowanych w sieć outsourcingową, na którą składają się firmy z branży drzewnej.

Główną działalnością ŠGD jest gospodarka leśna i gruntami leśnymi, przez którą rozumie się zalesianie, uprawę i ochronę lasów, użytkowanie lasów oraz hodowlę i ochronę zwierzyny łownej.

Oprócz funkcji gospodarczych, ogólne funkcje użytkowe stanowią około 90% ogólnej wartości zasobu leśnego, co znajduje odzwierciedlenie w stabilizacji biosfery, zapobieganiu erozji gleb, regulacji gospodarki wodnej i tlenu oraz utrzymaniu środowiska naturalnego.

Całkowita powierzchnia leśna zarządzana przez ŠGD „Hercegbosanska šume” wynosi 284.277 ha, w tym wysokie lasy z odnowieniem naturalnym zajmują 82.850 ha, uprawy leśne 8.604 ha, lasy odroślowe zajmują 46.193 ha, resztę stanowią nieużytki – goleti šume (https://www.hbsume.ba/show_article/1616/uspjeno-zavreno-veliko-poumljavanje-umarije-tomislavgrad), które usiłuje się zalesiać.

Na zarządzanej przez ŠGD „Hercegbosanska šume” powierzchni leśnej łączny zapas drewna wynosi 33.030.962 m3, przyrost leśny wynosi 742.987 m3, przy możliwym pozyskaniu rocznym na poziomie 537.807 m3.

W przypadku eksploatacji lasów i gruntów leśnych ŠGD korzysta z usług innych firm wyspecjalizowanych w tego rodzaju działalności oraz organizuje pod własnym kierunkiem przygotowanie i nadzór nad wszelkimi czynnościami związanymi z gospodarką lasami i gruntami leśnymi.

Utylizacja wtórnych produktów leśnych (zioła, rośliny lecznicze, grzyby, ślimaki, owoce leśne, rośliny aromatyczne, łowiectwo, pszczelarstwo i inne) stanowi znaczący zasób naturalny dla państwa.

W całym regionie miny i niewybuchy stanowią duży problem, będąc zagrożeniem dla miejscowej ludności, zwłaszcza pracowników wykonujących regularne prace terenowe.

Jest to również przeszkoda w osiągnięciu większej masy produkcji surowca drzewnego, ze względu na brak możliwości transportu na licznych zaminowanych obszarach.

Tereny zaminowane zajmują 34.942 ha, czyli ponad 14% całkowitej powierzchni, którą ŠGD „Hercegbosanska šume” zarządza. Obszary leśne nie są priorytetem w zakresie rozminowywania w Bośni i Hercegowinie, nie podejmuje się więc wystarczających działań w zakresie ich rozminowywania i prace wykonywane są na koszt ŠGD.

Całkowita powierzchnia obszaru chronionego Bośni i Hercegowiny wynosi ponad 57.000 ha, co stanowi 1,13% jej całkowitej powierzchni. W Bośni i Hercegowinie istnieją cztery parki narodowe, pięć parków przyrody i trzy obszary chronionego krajobrazu. https://bs.wikipedia.org/wiki/Nacionalni_parkovi_i_parkovi_prirode_u_Bosni_i_Hercegovini

Perućica, https://pl.m.wikipedia.org/wiki/Perućica obszar położony w Parku Narodowym Sutjeska https://pl.m.wikipedia.org/wiki/Park_Narodowy_Sutjeska nazywany jest jednym z ostatnich lasów naturalnych w Europie.

Źródło:

https://www.hbsume.ba/show_page/4/o-nama

Zdjęcie: hercegovinainfo