Dlaczego nie przykładamy się do prac leśnych związanych z ochroną lasu? 

Jest to pytanie będące tematem ankiety którą przeprowadzili naukowcy ze szwedzkiego instytutu badawczego Skogforsk działającego na SLU, Sveriges Lantbruksuniversitet, pytanie które mimo różnic organizacyjnych gospodarek leśnych, zainteresuje być może polskich leśników i przyrodników. 

Na pytanie ankiety odpowiedziało 27 osób pracujących w szwedzkiej gospodarce leśnej i zajmujących się zawodowo ochroną przyrody. 

Szwedzcy właściciele lasu z certyfikatami FSC i PEFC zobowiązali się do pozostawienia co najmniej 5% swojego lasu produkcyjnego na cele ochrony przyrody, przyrody określonej w planach urządzenia lasu jako albo przyroda nienaruszona NO (Naturvård Orörd) albo jako wymagająca zabiegów ochronnych NS (Naturvård Skötsel). W tym drugim przypadku istnieje potrzeba systematycznie powracających prac związanych z utrzymaniem wartości przyrodniczych tych terenów. 

Aktualnie szwedzkie lasy produkcyjne (23,6 mln ha) są certyfikowane w 63% i powierzchnie wymagające zabiegów ochronnych NS ocenia się na około 500.000 ha. 

Statystyka dotycząca tych zabiegów jest niepełna ale istnieją przypuszczenia że ochrona lasu typu NS jest mocno zaniedbana. 

Dlaczego?

1. Ograniczony czas na przeprowadzanie takich prac.

Zasada unikania szkód przejazdowych (körskador) od maszyn leśnych jest przestrzegana mocno co powoduje iż deszcze mogą przerwać prace maszyn. Niezależnie od tego śnieg może być przeszkodą w ocenie potrzeb ochrony jak i oceny stopnia zamarznięcia gleby. Te warunki są różne w skali kraju i np. właściciele lasu w Szwecji południowej są mniej skłonni do prac ochronnych zimą z uwagi na okresy z brakiem zmarzliny gleby. 

Do tego trzeba dodać okres letnich urlopów (eeh te państwa dobrobytu społecznego….) oraz okres ograniczonego pozyskania drewna w okresie wylęgu ptaków co powoduje że maszynowe prace ochrony lasu mogą być wykonywane tylko w ciągu krótkiego okresu późnego lata. Ten okres jest z kolei czasem intensywnych dostaw surowca dla przemysłu a prace z ochrony lasu NS nie dają dużych korzyści surowcowych. 

2. Osobiste zaangażowanie.

Osobiste zaangażowanie jest bardzo istotne. Zarówno kierowcy maszyn leśnych jak i urzędnicy leśni muszą uwzględniać wiele, czasem przeciwstawnych celów w swojej pracy, co pociąga za sobą zaangażowanie wśród jednych a jego brak wśród drugich. 

Ci którzy stawiają jako priorytet osiągniecie celów ochrony lasu odczuwają iż mają trudności w osiąganiu innych celów związanych z gospodarką leśną. 

Dotyczy to zarówno urzędników jak i kierowców maszyn leśnych. Ogólnie biorąc motywacje osiągania celów ochrony lasu i przeprowadzenia prac leśnych z tym związanych są słabsze niż inne, związane np. z celami produkcji leśnej. 

3. Niepewność dotycząca kosztów prac. 

Koszty związane z przeprowadzaniem prac ochronnych a ściślej biorąc niepewność kosztów końcowych oceniane są jako przeszkoda. Większość ankietowanych miała pozytywne doświadczenia dotyczące opłacalności takich prac ale równocześnie miała problemy z przewidywalnością kosztów co obniżało zainteresowanie takimi pracami. 

4. Krytyka. 

W tym przypadku istotna była raczej nie krytyka rzeczywista a krytyka która wynikała z obaw jej przeprowadzenia. 

Nieprzestrzeganie zobowiązań certyfikatu może spowodować krytykę ze strony organizacji przeprowadzających audyt terenowy. 

Osoby odpowiedzialne za prace ochrony lasu w firmie lub przedsiębiorstwie leśnym mogą w razie niewykonania prac ochronnych być wewnętrznie krytykowane.

Osoby odpowiedzialne za prace ochrony lasu w firmie lub przedsiębiorstwie leśnym mogą w razie ich wykonania być wewnętrznie krytykowane jako te które przeszkodziły osiągnięciu innych celów firmy lub przedsiębiorstwa. 

Krytyka może wypływać również z wielu zewnętrznych źródeł, mających negatywny efekt na prace ochronne. Może to być krytyka ze strony właściciela lasu, ze strony struktur organizacyjnych przedsiębiorstwa leśnego czy wreszcie ze strony społeczeństwa. 

Odpowiedź na krytykę nie jest prosta, ponieważ nie istnieje jakiś standard dotyczący oceny jakości przeprowadzonych prac ochronnych i standard dotyczący oceny celów przeprowadzania takich prac. 

Rzadko też istnieje jakaś uniwersalna metoda na przeprowadzanie prac ochronnych, mówiąca iż ta praca jest „dobra” a ta „zła” co automatycznie przekłada się na niepewność oceny a z drugiej strony łatwość krytykowania. 

Efekty prac z zakresu ochrony lasu zaczynają być poza tym widoczne po znacznie dłuższym czasie niż ten potrzebny na krytykę. 

W sumie urzędnik odpowiedzialny za takie prace przyjmuje często taktykę niewykonywania prac ponieważ krytyka spotyka go najczęściej za wykonanie takich prac. 

Wnioski końcowe. 

Istnieje za mało pobudek, za wyjątkiem motywacji ochrony przyrody i lasu oraz za dużo przeszkód do osiągnięcia celów ochrony przyrody metodami zabiegów ochronnych NS. 

Naukowcy ze Skogforsk, aby zwiększyć ich ilość, rekomendują: 

– Uściślić i zwiększyć motywacje do przeprowadzania zabiegów ochronnych

– Przeznaczyć konkretny okres czasowy w okresie późnego lata na ich przeprowadzenie i zarazem ocenić i ustalić ich wielkość z uwagi na rosnący wtedy przepływ surowca dla przemysłu leśnego 

– Koszty związane z pracami ochrony lasu powinny być oceniane oraz przydzielane centralnie i nie powinny obciążać budżetów lokalnych. Na ogół taki centralny budżet nie jest wysoki w porównaniu do innych kosztów.

(W warunkach szwedzkich mówimy o budżecie Naturvårdverket, odpowiednika polskiej GDOS – moja uwaga) 

– Pozwólmy tym którzy mają zainteresowanie oraz wiedzę na temat zabiegów ochronnych NS na rozpowszechnianie zarówno swego zainteresowania jak i wiedzy. 

(Tutaj autorzy mają prawdopodobnie na myśli przekonanie właścicieli lasu iż przyrodnicy niekoniecznie działają na ich niekorzyść i że współpraca byłaby w wielu wypadkach pożądana i korzystna). 

Źródło: https://www.skogforsk.se/kunskap/kunskapsbanken/2019/varfor-utfors-inte-den-naturvardande-skotseln/

Zdjęcie: Sveaskog, naturvård w Ekopark Jovan