Czy opłaca się nam gospodarzyć w lesie? Koszty i ceny gospodarki leśnej.
Pytanie tytułowe jest pewno prowokujące dla znawcy tego tematu w Polsce, patrzącego na gospodarkę leśną z punktu widzenia krajowego monopolu na tą gospodarkę w wykonaniu organizacji Lasy Państwowe.
Opłaca się Lasom Państwowym – z tym na pewno zgodzą się pracownicy LP jak i krytycy tej organizacji.
Czy opłaca się właścicielowi czyli Państwu? Tutaj odpowiedzi byłyby bardzo złożone, w zależności od odpowiadającego i nie watpię że znawców tego tematu jest w kraju sporo.
Czy gospodarka leśna jest opłacalna w Szwecji? Informacji o kosztach i cenach jest sporo chociaż co do tych ostatnich nie brakuje również skarg prywatnych właścicieli leśnych na mrowie i nieprzejrzystość cenników.
Można jednak śmiało powiedzieć że na brak informacji w tym zakresie nie narzeka aktualny czy przyszły właściciel lasu w Szwecji.
Oto ceny i koszty które ponosi prowadząc swoją gospodarkę leśną i tutaj należy dodać, komentując wypowiedzi krajowych chwalców najlepszej gospodarki leśnej w świecie, tej oczywiście w wykonaniu LP, że gospodarkę w równym stopniu zrównoważoną w Szwecji co w Polsce, z jedynie istotnych dla tych gospodarek punktów widzenia, mianowicie certyfikatów FSC i PEFC.
Zacznijmy od kosztów opartych o dane statystyczne z leśnej gospodarki wielkoobszarowej
https://www.skogskunskap.se/aga-skog/priser–kostnader/
Koszty prac z zakresu hodowli lasu (skogsvård) – rok 2017 –
Północna Szwecja – N
Południowa Szwecja – S
Koszty w kr/hektar (1 kr – 0,40 zł
Przygotowanie gleby
N – 2155 kr/ha
S – 2535 kr/ha
Sadzenie lasu
N – 4.644 kr/ha
S – 6.318 kr/ha
Siew
N – 4.276 kr/ha
S – 6.318 kr/ha
Czyszczenia lasu
N – 2.449 kr/ha
S – 2.435 kr/ha
Nawożenie (i wapnowanie)
N – 2.242 kr/ha
S – 2.317 kr/ha
Czyszczenia zrębu
N – 1.461 kr/ha
S – 1.225 kr/ha
Pozyskanie drewna (avverkning), koszty w przeliczeniu na 1 m3 fub
(m3fub oznacza „całkowity m3 bez kory” i jest to miara wynikająca z pomiaru laserowego drewna dokonywanego na ramach pomiarowych w tartakach. Jest miarą handlową w odniesieniu do drewna tartacznego i stosowego).
Dzisiejsze pozyskanie drewna jest niemal całkowicie maszynowe. Pozyskanie ręczne, przy pomocy pił spalinowych jest droższe.
Wiele czynników wpływa na ceny. Jednym z najważniejszych jest przeciętna pierśnica i przeciętna wysokość drzewostanu (pozyskanie drzew mniejszych jest droższe), dalej istotne są warunki terenowe czy np. odległość zrywki.
Koszty cięć końcowych, 2017, kr/m3fub
Pozyskanie drewna
N – 51
S – 45
Zrywka drewna
N – 41
S – 40
Koszty dodatkowe
N – 6
S – 7
Ogółem koszty cięć końcowych
N – 97 kr/m3fub
S – 92 kr/m3fub
przy przeciętnej pojedynczej objętości drzewa w m3fub
N – 0,24
S – 0,46
Koszty trzebieży, 2017, kr/m3fub
Pozyskanie drewna
N – 108
S – 120
Zrywka drewna
N – 69
S – 72
Koszty dodatkowe
N – 7
S – 7
Ogółem koszty prac trzebieżowych
N – 184 kr/m3fub
S – 200 kr/m3fub
przy przeciętnej pojedynczej objętości drzewa w m3fub
N – 0,095
S – 0,095
Te powyższe koszty dotyczą kosztów poniesionych przez szwedzkiego właściciela lasu prowadzącego w nim zrównoważoną (bo przecież innej dzisiaj nie ma) gospodarkę leśną.
Innego rodzaju kosztami są te poniesione przez firmy nastawione na produkcję biopaliwa (biobränsle) typu np. zrębki, koszty obciążające konto właściciela lasu.
Koszty obliczone są w stosunku do m3s (stjälpt) co oznacza m3 na przyczepie o określonych wymiarach, długość, szerokość, wysokość.
Surowiec:
Gałęzie i wierzchołki z cięć końcowych – 178 kr
Cienkie drzewa z trzebieży (odpowiada wymiarowo polskiej normie na drobnicę) – 182 kr
Drewno energetyczne – 166 kr
Pniaki, karpina – 197 kr
Właściciel lasu w Szwecji, niezależnie czy są to lasy państwowe Sveaskog czy prywatny, fizyczny właściciel leśny, ponosi więc wyżej wymienione koszty, związane z prowadzeniem lasu do momentu w którym na jego konto wpływa określona suma za dostarczony surowiec.
Jakie są więc ceny za ten surowiec?
O mrowiu cenników, tworzonych przez odbiorców drewna, już pisałem. Należy podkreślić że przez odbiorców drewna, kupców, a nie jak w kraju, przez producenta surowca i właściciela lasu, w tym przypadku reprezentanta właściciela lasu.
Ale taka uwaga nie jest w zasadzie właściwa, bo cenniki tworzy w Szwecji również i właściciel lasu, np. lasy państwowe Sveaskog, zajmujące się też skupowaniem surowca od prywatnych właścicieli leśnych, dostarczając im przy okazji swoje usługi, podobnie jak to robią inne prywatne koncerny leśne, mające poza tym zakłady papiernicze czy tartaki.
Oto cenniki Sveaskog
https://www.sveaskog.se/skog-och-virke/skogsagare/virkespriser/
Szwedzka fundacja Skogsaktuellt, grupująca konsultantów leśnych, o której pisałem w https://www.facebook.com/193824924057726/posts/2284428184997379/ podaje aktualne cenniki na surowiec drzewny mając na celu doradztwo w wyborze najlepszego kupca.
Oto one
https://www.skogsaktuellt.se/sida/sv/marknad
(Przetłumaczenie) – Massaved – stosowe, papierówka, ceny za m3fub
Asp – osika
Barr – iglaste
Björk – brzoza
Gran – świerk
Löv – liściaste
Timmer – tartaczne, ceny za m3to
(m3to – m3 oparte na średnicy wierzchołka)
Gran – świerk
Tall – sosna
Patrząc na porównanie tartacznego (timmer) opracowane przez Skogsaktuellt widzimy brak w nim zrzeszenia Södra, które w roku 2017 przeszło w cennikach drewna tartacznego na m3fub. Chcąc jako właściciel leśny, członek Södra, porównać się z innymi, należy cenę za m3fub pomnożyć przez 1,25 aby otrzymać cenę za m3to.
Jest to mały i w zasadzie prosty do rozwiązania problem związany ze stosowaniem szwedzkich cenników na surowiec drzewny, ich gąszczu i chęci, moim zdaniem, stworzenia chaosu informacyjnego.
Bardziej przejrzysty jest prosty, porównawczy wykres autorstwa Skogsstyrelsen
Kwartalne ceny drewna (timmer – tartaczne, massa – papierówka)
Skogsaktuellt podaje też przeciętne ceny dotyczące kupna posiadłości leśnych (skogsfastigheter) opierając się ma m3sk, czyli m3 las na pniu ale w tym przypadku bardziej szczegółowe informacje zawierają dane ze szwedzkiego urzędu geodezyjnego, Lantmäteriet, dotyczące również wszystkich kosztów gospodarki leśnej
Koszty i ceny…
Jak widać z powyższego tekstu liczy się tylko surowiec drzewny i nic dziwnego skoro dochód z gospodarki leśnej np. polskich lasów państwowych czy choćby właściciela lasu w Szwecji opiera się w 90% na wartości sprzedanego surowca.
Inne spojrzenie na wartość lasu, tą nie ograniczoną wartością drewna, reprezentują przyrodnicy, turystyka i rekreacja czy choćby myśliwi, ci szwedzcy będący poza tym często właścicielami lasu.
Biorąc pod uwagę jeden z elementów spojrzenia przyrodniczego, protestującego przeciw „grabieniu” lasu na potrzeby ciepłownicze i biopaliwo, to z ostatniej szwedzkiej podwyżki cen na drewno energetyczne wynika iż to grabienie opłaca się szwedzkiemu właścicielowi lasu.
Czy opłaca się Lasom Państwowym, tego nie wiem, ale skoro powstał taki sortyment, to prawdopodobnie istnieje zapotrzebowanie.
Sveaskog podwyższył w każdym razie przed pół rokiem swoje ceny.
https://bioenergitidningen.se/skogsbransle/sveaskog-hojer-priset-for-massaved-bransleved-och-grot
Czy opłaca się nam gospodarzyć w lesie?
Odpowiedź na to pytanie jest oczywista dla ludzi żyjących z gospodarki leśnej i z jej produktów, choćby w postaci drewna. Dla ludzi stawiających na przyrodę, bogactwo biologiczne lasu, rekreację i odpoczynek, jest oczywista już mniej.
Odpowiedź kompromisowa powinna brzmieć -Zależy jak i gdzie.
Leśna gospodarka zrównoważona jest w zasadzie tym kompromisem, ale sadząc z protestów kompromisem teoretycznym, a nie praktycznym.
Trzeba więc zadać sobie prawdopodobnie pytanie o przyszłość. Bo jeżeli ta najlepsza na świecie, no przynajmniej w Europie, polska leśna gospodarka zrównoważona wchodzi na rafy praktyki, to może przyszedł czas na zmianę teorii i opracowanie nowego modelu?
Nie wiem.
Tyle stref interesu rozbija dzisiaj swoje klimatyczne namioty w lesie, że prawdopodobnie nowy model leśnego zrównoważenia powinno zacząć się tworzyć od nowej definicji lasu i nowego określenia celów gospodarki leśnej.
Zdjęcie: skogskunskap