Brzoza – naturalne odnowienia i pielęgnacja. 

W swojej pracy doktorskiej na Szwedzkim Uniwersytecie Rolniczym, SLU, pod tytułem „Natural regeneration and management of birch” Felicia Lidman skupiła się na możliwości zwiększenia ilości brzozy w szwedzkim lesie. W pracy przedstawia nową wiedzę na temat zakładania i zagospodarowania naturalnie odnowionej brzozy, zarówno w monokulturach, jak i w drzewostanach mieszanych ze świerkiem.

Przedstawiam jej popularno-naukowe podsumowanie.

„Brzoza jest najpospolitszym drzewem liściastym w Szwecji i stanowi około 12% całkowitej ilości drewna w naszych lasach. To, co potocznie nazywamy „brzozą”, to w rzeczywistości dwa różne gatunki, brzoza brodawkowata Betula pendula i brzoza omszona Betula pubescens. Najczęściej nie robi się różnicy pomiędzy tymi dwoma gatunkami, ponieważ ich określenie może być zarówno trudne, jak i czasochłonne.

Brzoza jest gatunkiem pionierskim, co oznacza, że ​​szybko zasiedla obszary po różnych zakłóceniach, np. po zrębach zupełnych lub pożarach. Oznacza to również, że brzoza najlepiej rośnie, gdy ma dostęp do dużej ilości światła, ponieważ jest przystosowana do konkurowania na otwartych przestrzeniach.

Brzoza wytwarza duże ilości pyłku i nasion, które wiatr rozrzuca po całym krajobrazie. To, co decyduje o miejscu kiełkowania nasion brzozy, zależy w dużej mierze od warunków glebowych.
Nie może być zbyt sucho ani istnieć zbyt duża konkurencja z otaczającymi roślinami, dlatego brzoza zazwyczaj korzysta na przygotowaniu gleby.

Przygotowanie gruntu jest zabiegiem gospodarki leśnej, w którym odsłonięta gleba jest eksponowana na różne sposoby w celu wyeliminowania konkurencyjnej roślinności i stworzenia korzystnych warunków do sadzenia lub siewu.

Większość wszystkich powierzchni zrębów, które są wykonywane w Szwecji, jest przygotowywana mechanicznie a następnie obsadzana sosną lub świerkiem. Z kolei większość brzóz w szwedzkim lesie jest naturalnie odnowiona, co oznacza że osiedliły się one naturalnie dzięki nasionom z okolicznych drzew lub pędom z pniaków.

Brzoza sadzona również występuje, ale nie w takim stopniu, jak brzoza naturalnie odnawiana. Zaletą sadzenia jest to, że sadzonki są ulepszone genetycznie, dzięki czemu rosną szybciej i zachowują wyższą jakość. Wadą są jednak koszty sadzenia, podczas gdy naturalne odnawianie jest bezpłatne. W zasadzie wszystkie sadzonki brzozy sprzedawane i sadzone w Szwecji to brzoza brodawkowata, ponieważ produkuje ona drewno wyższej jakości i rośnie szybciej.

Brzoza od tysięcy lat jest ważnym zasobem dla człowieka. Drewno opałowe, drewno tartaczne i surowiec do produkcji węglanu potasu, podażu, to niektóre obszary zastosowań na przestrzeni lat. Kiedy około lat 70. XIX wieku produkcja papieru zaczęła przejmować większą część rynku drzewnego, najbardziej poszukiwane stało się drewno świerkowe. Niski popyt i niska cena doprowadziły w końcu do aktywnego usuwania brzozy i innych gatunków drzew liściastych z lasu, aby zrobić miejsce dla bardziej wartościowych drzew iglastych.

W dzisiejszym leśnictwie wygląda to inaczej, zainteresowanie drewnem liściastym wzrosło, nie tylko dlatego, że drewno liściaste jest obecnie wykorzystywane również w produkcji papieru, ale także dlatego, że wzrosło zainteresowania różnorodnością biologiczną i aby zmniejszyć ryzyko, które spodziewane jest wraz ze zmianą klimatu.

Zwiększona liczba gatunków drzew wykorzystywanych przez szwedzki przemysł leśny zwiększa szanse, że jeden z nich będzie odporny na szkodniki, które według przewidywań pojawią się w cieplejszym klimacie.

Aby móc zwiększyć ilość brzozy w szwedzkim lesie, a także jak najlepiej wykorzystać brzozy, które już tam są, wymagana jest większa wiedza na temat odmładzania i pielęgnacji brzozy. Ponieważ brzoza jako gatunek drzewa od dawna była postrzegana bardziej jako problem niż zasób, badania na tym obszarze nie były traktowane priorytetowo w takim stopniu, jak na przykład badania sosny i świerka.

Celem tej pracy było wykorzystanie czterech różnych badań w celu poszerzenia wiedzy na temat zakładania upraw naturalnie odmłodzonej brzozy i gospodarowanie takich upraw w połączeniu ze świerkiem, jak również zbadanie rozprzestrzenienia się brzozy brodawkowatej i brzozy omszonej
w całym kraju.

Wyniki badań nr. 1 wykazały, że istnieją istotne interakcje między wpływem przygotowania gleby oraz wilgotności gleby na występowanie naturalnie odnowionych siewek brzozy. Dokładniej oznacza to, że właściciel lasu może kontrolować naturalną regenerację brzozy, dostosowując przygotowanie gleby do panujących warunków glebowych. Dzieje się tak poprzez unikanie przygotowywania gleby, gdy jest zbyt wilgotna, a zamiast tego poprzez przygotowanie gleby, gdy jest bardziej sucha, a konkurencja o wodę z innych roślin jest wyższa.

Badanie nr. II wykazało, że dwa gatunki brzóz różnią się liczebnością w całym kraju i że zmienność wynika w dużej mierze z temperatury (a dokładniej z sumy temperatur), a nie tylko z szerokości geograficznej, jak wcześniej sądzono. Z kolei temperatura jest skorelowana z szerokością geograficzną, ale zależy też od wielu innych czynników, np. odległości od najbliższej linii wybrzeża morskiego i wysokości nad poziomem morza.

Badanie nr. III wykazało, że w gęstych, naturalnie odnowionych lasach brzozowych i świerkowych, czyszczenia lasu mają duże znaczenie dla rozwoju lasu. W tym typie lasu właściciel lasu ma wiele możliwości i może dostosować zarządzanie nim do swoich celów. Przykładami różnych celów jest stworzenie lasu, który może zapewnić zwroty finansowe w krótszym lub dłuższym okresie, lub uzyskanie najwyższego możliwego zwrotu przy ograniczonych pracach leśnych.

Wreszcie badanie nr. IV wykazało, że jako właściciel lasu musisz dokonać aktywnego wyboru, aby z czasem utrzymać brzozy w lesie mieszanym ze świerkiem.
Jeżeli nie zdecydujesz się aktywnie zachowywać brzozę i dostosować opiekę, to udział brzozy ma tendencję do zmniejszania się, ponieważ brzoza nie toleruje tyle cienia, co świerk.

Podsumowując, brzoza ma przed sobą świetlaną przyszłość, o ile będziemy aktywnie usuwać drzewa ją zacieniające.”

Źródło: https://publications.slu.se/?file=publ/show&id=118906

Zdjęcie: Felicia Lidman