Brzoza  ma problemy na szwedzkim rynku drewna.

Zainteresowanie wśród prywatnych właścicieli lasu w Szwecji na hodowlę brzozy rośnie – ale tutejszy rynek na surowiec brzozowy nie funkcjonuje. Potrzebni są nowi aktorzy w przemyśle leśnym, nowe produkty i przede wszystkim długoplanowa oraz stabilna polityka leśna – tak uważa główny specjalista od gatunków liściastych w zrzeszeniu leśnym Södra (południowa Szwecja, 53.000 właścicieli lasu, TC), Anders Ekstrand.

-Twa dzisiejsze główne pytania brzmią: jakie gatunki drzew liściastych przystosują się u nas do zmieniającego się klimatu i jak rozwinie się rynek w oparciu o nie? Przykładowo dzisiaj mamy funkcjonujący rynek na drewno dębowe, z wieloma aktorami, natomiast w przypadku brzozy jest ich absolutnie za mało.

Södra podwyższyła latem cenę za dąb o 300 SEK za 1 m3, z uwagi na zatrzymanie importu dębu z Rosji, Białorusi i Ukrainy, po to aby zachęcić swoich członków do zwiększonego pozyskania i sprostać zapotrzebowaniu szwedzkich producentów podłóg i parkietów dębowych.
Równocześnie tartaki na drewno brzozowe przeżywają kryzys z brakiem surowca.
-Sam fakt, że bezsęczny dąb daje do 20.000 SEK (9.000 PLN) za m3, natomiast brzoza jest wyceniana jak papierówka, nawet jak idzie do tartaku, mówi wszystko o sytuacji.

Udział gatunków liściastych w lasach członków Södra wynosi dzisiaj około 20%, ale będzie się prawdopodobnie powiększał i zadaniem Andersa Ekstranda oraz jego współpracowników, będzie znalezienie kupców na surowiec.
-Dajemy sobie jak na razie radę i nawet leszczynę sprzedajemy do renowacji dachów słomianych. Ale co będzie się produkować w przyszłości, tego nikt nie wie i przemysł musi znaleźć możliwości rozwoju, w dużym stopniu spośród surowców z drewna liściastego.

Jednym z takich nowych produktów jest ścier do produkcji materiałów tekstylnych, gotowany na bazie surowca z brzozy, osiki, buka i tekstyliów z odzysku. Södra produkuje go około 170.000 ton rocznie i daje to właścicielom lasu podwyższoną o 100 SEK cenę za papierówkę brzozową.

Innym produktem Södra jest formowalny fornir, wzmocniony klejem z nanocelulozy z przeznaczeniem dla przemysłu meblowego.

W fabryce Södra w Väröbacka produkowane są belki z drewna brzozowego klejonego krzyżowo, bardziej odporne na ogień, niż z drewna iglastego.
-W Niemczech podobne belki, ale z buka, są już dopuszczalne w budownictwie. Nasze belki z brzozy są na tej samej drodze, mówi Anders Ekstrand.

Przepisy budowlane można stosunkowo łatwo dopasować do nowych technicznych rozwiązań, gorzej jest z uwarunkowaniami politycznymi, często zmiennymi.
Szwedzkim przykładem jest biopaliwo.

Szwecja mogłaby przodować w podobnej produkcji biopaliwa, zarówno dla transportu samochodowego jak i dla lotniczego. Ale do tego potrzebna jest stabilna polityka. Przepisy UE dotyczące bioenergii i użytkowania gałęzi i wierzchołków oraz pozostałości zrębowych, są niekorzystne dla gospodarki leśnej w lesie liściastym.
-Jeżeli UE nie pozwoli wykorzystywać podobnego surowca (po szwedzku grot, skrót „grenar och toppar”, gałęzie i wierzchołki, TC), to pozyskiwanie drewna w lesie liściastym będzie złym interesem dla członków Södra, uważa Anders Ekstrand.

Funkcjonujący rynek dla brzozy wymaga obecności tartaków, mogących przyjmować i przecierać drewno liściaste.
Z tym jest w Szwecji ubogo. Czasopismo Skogen 10/2022 podaje listę tylko 23 tartaków wyspecjalizowanych w drewnie liściastym na terenie Szwecji południowej i środkowej. Szwecja północna jest ich pozbawiona, co redukuje tamtejszy wartościowy tartaczny surowiec brzozowy do papierówki brzozowej.
-Właściciel lasu, który ma dobrej klasy tartaczny surowiec brzozowy, nie może znaleźć w swoim pobliżu odpowiedniego kupca i tartaku oraz otrzymać w efekcie dobrą zapłatę. Dla właściciela tartaku wyzwaniem jest również pozbycie się gorszej klasy odpadów.
Tartaki na surowiec liściasty muszą stać się równie efektywne jak te na surowiec iglasty, co będzie wymagać dużych inwestycji. No i kapitał chiński, jego udział w szwedzkim przemyśle leśnym stale rośnie, co uważam za bardzo wątpliwe rozwiązanie, mówi Anders Ekstrand.

Czysto ekonomicznie jest jednak aktualnie sytuacja bardzo korzystna dla surowca brzozowego – wszyscy wołają o brzozę.
Sankcje UE zabraniają importu z Rosji i Białorusi od 1 lipca tego roku.
To spowodowało gwałtowny wzrost cen za papierówkę brzozową. Jej cena wynosi na Łotwie około 1200 SEK, 540 PLN, za m3 na składzie portowym.
Również ceny w Szwecji, Norwegii i Finlandii wzrosły, ale do poziomu od 400-450 SEK.

Nie ma dokładnej szwedzkiej statystyki na temat udziału brzozy w produkcji ścieru papierniczego. Większość producentów zużywa papierówkę iglastą, z pewną ilością (5-30%) papierówki liściastej, głównie brzozowej.
Södra używa jednak tylko papierówkę brzozową do produkcji masy celulozowej, z której produkuje się tkaniny lyocell i wiskoza, 81% takiej masy pochodzi z lasów szwedzkich, reszta z Łotwy i Estonii, gdzie Södra posiada własne lasy (na Łotwie 100.000 ha i w Estonii 14.400 ha, TC).

Import papierówki brzozowej z Rosji do Finlandii był znaczący i przekroczył w ubiegłym roku 4 mln m3. Sankcje UE uderzyły twardo w fiński przemysł papierniczy.
-Musimy przejść z masy papierniczej z udziałem brzozy do czystej masy z surowców iglastych, ale to zabierze czas, mówi Jan Slotte z Skogsvårdsföreningen Österbotten.

Opał brzozowy, ten kominkowy, jest bardzo popularny w Norwegii i jego ceny są obecnie wystarczająco wysokie, aby konkurować z papierówką brzozową, na ogół eksportowaną do Szwecji, mówi Håkon Bakken z Glommen Mjøsen Skog.

Źródło: Skogen 10/2022, artiklar av Birgitta Sennerdal och Anders Kristensson.

Zdjęcie: pixabay