Szwedzki las pierwotny – Część pierwsza.

Jeden z leśnych przyjaciół, leśniczy z Mazur, zadał pytanie o szwedzki las pierwotny, wycinany teraz przez koncerny, według słów szwedzkiej specjalistki leśnej w Greenpeace Liny Burnelius i o czym pisałem w notatce na Monitorze Leśnym “Cios sztyletem dla klimatu”.

Pytanie było proste, przykładów jest sporo ale chcąc na nie solidnie odpowiedzieć trzeba zacząć od definicji co to jest według Szwedów, jak i innych nacji, las pierwotny.

https://sv.m.wikipedia.org/wiki/Urskog

Las pierwotny nosi tutaj nazwę “Urskog” i w szwedzkiej interpretacji jest to las w którym nigdy nie zachodziła gospodarka ludzka taka jak rolnictwo czy gospodarka leśna, za wyjątkiem pobierania pojedynczych drzew.
Te pobieranie pojedynczych drzew jest przypuszczam dosyć dyskusyjnym określeniem i prowadzi chyba do dyskusji podobnych do tych dzisiejszych z Puszczą Białowieską.
Podobną definicję ma Norwegia i identyczną nazwę “Urskog”.
Definicja angielska “Old-growth Forest” nie mówi już o pojedynczych drzewach ale o starym lesie “without signifikant disturbance”.
Francuska “Forêt primaire” natomiast mówi o lesie który nigdy nie był zniszczony czy eksploatowany czy poddany fragmentacji siedliskowej czy widocznemu wpływowi człowieka.

Duńska “Urskov” mówi o lesie nienaruszonym i bez wpływu człowieka. Oraz przyznaje że takich lasów dzisiaj już nie ma a jak są to tylko na szczytach górskich wysp tropikalnych.

Wszystkie powyższe definicje są przeze mnie opisane bardzo ogólnie i każdorazowe wejście w temat natychmiast je poszerza i równocześnie uściśla. Inwentaryzacja biotopów kluczowych jest decydującą.

W każdym razie Puszcza Białowieska jest przykładem na las pierwotny na Niżu Europejskim we wszystkich tych językach.
Jak i w polskim, ale tutaj mamy też określenie Puszczy jako lasu naturalnego.

Potem mamy w Skandynawii określenie “Gammelskog” (Szwecja, Norwegia) oraz “Vanha Metsä” (Finlandia). Określenie które jest czymś pośrednim albo bliskim do Lasu naturalnego, który jest opisywany tutaj jako “Naturskog”.

“Gammelskog” to las starszy niż 120-140 lat w Szwecji a 160 lat w Norwegii oraz w Finlandii i jest to las absolutnie niezbędny do przeżycia wielu gatunków leśnych jak i bardzo ważny dla bilansu węgla.

Ile go jest w Szwecji? Informacje na ten temat są niezupełnie jasne statystycznie. W Szwecji północnej czytam że są tam tereny z 10% lasu starego, w Szwecji południowej z 2% i jest to informacja urzędu państwowego Naturvårdsverket.
http://www.naturvardsverket.se/Stod-i-miljoarbetet/Vagledningar/Miljoovervakning/Bedomningsgrunder/Skogslandskap/Gammelskog/

Daleka jak widzimy od konkretnych powierzchni w ha.
Ale pewne informacje możemy wyciągnąć z mapy

Widzimy więc, w zależności od regionu Szwecji, powierzchnię od ponad 300.000 ha do 350.000 ha w roku 2011.

No i w języku szwedzkim mamy jeszcze określenie “Naturskog” czyli las tak długo pozbawiony wpływu człowieka że zdążył powrócić do cech lasu pierwotnego. Odpowiada to angielskiemu określeniu “Ancient woodland” albo francuskiemu Forêt ancienne”. Oraz być może polskiemu “Las naturalny” ale tutaj wchodzę na teren dla mnie raczej niepewny, zwłaszcza w kontekście dyskusji Puszczańskiej.

https://sv.m.wikipedia.org/wiki/Naturskog
Wiki podaje w każdym razie że 25% ogólnej leśnej powierzchni Szwecji (28,3 mln ha) pokrytej jest lasem naturalnym. Tutaj trzeba pamiętać o 4,6 mln ha nieużytków leśnych które zawiera ta ogólna powierzchnia i o tym że przedstawiciele ochrony przyrody wielokrotnie zarzucali gospodarce leśnej manipulowanie danymi w podobnej statystyce.

Powracając do Szwecji i tych powyższych definicji to lasu pierwotnego (Urskog) ma Szwecja niewiele. O ile w ogóle ma, piszą niektórzy komentatorzy leśni i jest ich niemało. Odpowiedź na to pytanie zależy od odpowiadającego no i interpretacji tych powyższych definicji czy określeń.

W każdym razie wiki https://sv.m.wikipedia.org/wiki/Skog_i_Sverige podaje powierzchnię 85.000 ha i taką cyfrę zamieszczała sieć już w roku 1997 https://www.skogssverige.se/hur-stor-del-av-sveriges-skog-ar-sa-kallad-urskog-och-var-finns-den-nagonstans.

Ale są to pozostałości dawnych szwedzkich lasów pierwotnych, głównie w Górach Skandynawskich, przeciętych w ten fragmentujący siedliska sposób, o którym mówi definicja francuska. Pytanie więc czy Francuzi uznaliby szwedzkie lasy pierwotne za pierwotne, mając np. przed oczami swoje lasy równikowe w Gujanie. I te 85.000 ha jest jedyna konkretna cyfra dotycząca powierzchni szwedzkich lasów pierwotnych.

Cyfra sprzed 20 lat i prawdopodobnie nie bez przyczyny bo późniejsze inwentaryzacje szwedzkiego urzędu Naturvårdsverket mówiły już o innych lasach, lasach “wartych ochrony – skyddsvärda skogar”. Ostatnia inwentaryzacja z roku 2016 https://naturvardsverket.se/upload/miljoarbete-i-samhallet/miljoarbete-i-sverige/regeringsuppdrag/2017/vardefulla-skogar-redovisning-av-regeringsuppdrag-2-170130.pdf podaje świeże cyfry dotyczące lasów wartych ochrony.

Lasy objęte formalna ochrona liczą w Szwecji 2,35 mln ha na 28,3 mln ha (ogólna powierzchnia leśna) albo 1,1 mln ha na 23,6 mln ha (leśna powierzchnia produkcyjna) https://www.skogssverige.se/skog/fakta-om-skog 

(“Fakta om skog” to dane z roku 2016 i różnią się od starych danych wiki “Skog i Sverige”)

W te cyfry wchodzą parki narodowe, rezerwaty przyrody, obszary chronionego krajobrazu, obszary z biotopami, obszary z ochronne lasów prywatnych mające umowę z Naturvårdsverket czy natura 2000.

Poza tymi obszarami na terenach lasów produkcyjnych stwierdzono około 530.000 ha terenów zwanymi “ziarnami wartości przyrodniczych – värdekärnor” czyli po prostu wysp wartościowych siedlisk leśnych pośrodku lasów gospodarczych niezbędnych do przeżycia wielu gatunków leśnych.

Innymi słowy pisałem wcześniej o lesie pierwotnym – urskog, dalej lesie starym – gammelskog oraz o lesie naturalnym – naturskog, usiłując podać jakieś cyfry.
Podałem je ale jako statystykę inaczej brzmiącą bo gdzieś po drodze, od 1997 do 2017, zniknęło określenie lasy pierwotne ze szwedzkiej statystyki i pewno słusznie.

Natomiast nie ze słownictwa podobnego do argumentacji Johanny Sandahl, szefowej szwedzkiej organizacji ochrony przyrody Naturskyddsföreningen, która zarzuca szwedzkim koncernom leśnym wycinanie istniejących jeszcze resztek lasów pierwotnych – urskog.

A inni działacze ochrony przyrody mówią często o wycinaniu ostatnich obszarów z gammelskog w Szwecji.
I w zasadzie o gammelskog czyli lesie starszym od 120 lat w Szwecji południowej oraz 140 lat w Szwecji północnej mówi się najczęściej atakując koncerny leśne i ich wycinki.
Przykłady podam w drugiej części.

Czytaj również: Od lasu naturalnego do ugoru drzewnego.

Zdjęcie: länsstyrelserna