Czy znajdują się drzewa na Księżycu? Raczej nie…chociaż są przynajmniej dwa przypadki kiedy możemy odnaleźć “Księżycowe drzewa” na Ziemi. Według mnie, jako Księżycowe drzewa możemy nazwać albo drzewa wyrosłe z 500 nasion, które zostały zabrane na orbitę wokół Księżyca przez Stuarta Ross’a podczas misji Apollo 14 w 1971, albo drzewa, które rosną w rezerwacie narodowym Craters of the Moon (z ang. Kratery Księżyca) w stanie Idaho, w USA. Ten post poświęcony jest Kraterom Księżyca, które odwiedziłem już jakiś czas temu. Zapraszam! 

Początki Craters of the Moon

Amerykański rezerwat narodowy Craters of the Moon położony jest na równinie Snake River w centralnej części stanu Idaho. Został on założony w 1924 roku, jako odpowiedź na rosnącą obawę publiczną związaną z jak najlepszym zachowaniem tego niezwykłego krajobrazu. Prezydent USA Calvin Cooldridge, działając na podstawie Ustawy o Zabytkach z 1906 (ang. Antiquities Act, tak na marginesie ta ustawa podpisana przez Theodore Roosevelt daje do tej pory możliwość prezydentom USA tworzyć pomniki przyrody na ziemiach federalnych, w celu ochrony ich znaczących wartości naturalnych, kulturowych oraz naukowych) ogłosił Craters of the Moon rezerwatem przyrody, nazywając go wówczas “dziwnym i scenicznym krajobrazem, osobliwym w swoim rodzaju”.

>>CZYTAJCIE RÓWNIEŻ: Ale bagno! – Park Narodowy Everglades

Wiele wycieków lawy występuje na prawdziwym Księżycu Ziemii, lecz astronomowie potwierdzili, że większość kraterów księżycowych powstało w skutek uderzeń meteorytów, a nie procesów wulkanicznych. Kratery Księżycowe w Idaho, są nie mniej jednak pochodzenia wulkanicznego.

Ale gdzie jest ten wulkan?

Zdjęcie: Craters of the Moon. Autor: Rafał Chudy

Tak naprawdę, w tym osobliwym rezerwacie, wielkie pokłady lawy wydobyły się nie z jednego wulkanu, lecz z wielu głębokich szczelin w ziemii, znanych pod nazwą Wielkiego Ryftu (ang. Great Rift), który przeciął równinę Snake River. Około 15 000 lat temu lawa wypłynęła z Wielkiego Ryftu i wytworzyła rozległą powierzchnię wulkanicznej skały. Ostatnia erupcja wystąpiła około 2000 lat temu, lecz geologowie wierzą, że przyszłe erupcją są jak najbardziej prawdopodobne.

>>CZYTAJCIE RÓWNIEŻ: Odkrywając Rezerwat Narodowy – Big Cypress

Stożki wulkaniczne

Stożki wulkaniczne są świetnymi przykładami na występowanie miniaturowych wulkanów na terenie rezerwatu Craters of the Moon (zdjęcie poniżej).

Erupcja Życia

Z pozoru jałowe skały, powierzchnie zastygłej lawy, a także wypalone bylice utrzymują przy życiu zaskakująco wiele gatunków roślin i zwierząt na terenie rezerwatu. W Kraterach Księżyca, wiele roślin przystosowało się do ograniczenia ubywających zapasów wody od ciepła i wiatru. Wiele gatunków rośli ma małe liście, które ograniczają straty wody. Inne występują w szczelinach, które dają im cień oraz ochronę przed wiatrem, a także pomagają w przechwytywaniu bezcennej wody. Wyspy z wegetacją pośród strumieni zastygłej lawy nazwane są kipukas (słowo zaczerpnięte z języka hawajskiego). Kipukas dostarczają względnie niezakłóconych warunków dla rdzennej roślinności i zwierząt, a także pokazują naukowcom jak wyglądała wcześniej wegetacja na tym terenie, przed wypasaniem bydła oraz inwazją obcych gatunków takich jak Stokłosa dachowa. Niewątpliwie ta wiedza może pomóc naukowcom w odtworzeniu zdegradowanych terenów.

Sosna giętka (Pinus flexilis)

Jedną z najbardziej popularnych sosen rosnących w Craters of the Moon jest Sosna giętka – Pinus flexilis. Sosna ta występuje pospolicie w górach zachodnich Stanów Zjednoczonych, Meksyku i Kanadzie. Również nazywana jest białą sosną Gór Skalistych, oraz może dożyć bardzo sędziwego wieku. Jedną z najstarszych żyjących sosen giętkich jest okaz znajdujący się na wybrzeżu North Saskatchewan River w Whirlpool Point w Albercie (Kanada). W 1986 roku 10 cm wywiert ze słojami wykazał ponad 400 słojów. Ekstrapolacja pozwoliła oszacować naukowcom wiek na ok. 3000 lat.

>>CZYTAJCIE RÓWNIEŻ: Najbardziej ognioodporna sosna na świecie

Dlaczego sosna giętka?

Ta sosna charakteryzuje się bardzo giętkimi i sprężystymi gałęziami, co oddaje również jej łacińska nazwa “flexilis”. Sam sprawdziłem to będąc w rezerwacie, i faktycznie gałęzie były bardzo elastyczne, dużo bardziej elastyczne niż u polskich sosen. Zobaczcie filmik poniżej. Jedna uwaga, sosna ta ma po 5 igieł, nie 4 jak na szybko policzyłem, ale o tym poniżej:)

Szyszki i igły

Sosna giętka ma igły zebrane w po 5 na krótkopędach, długości 3–7 cm, które są ciemnozielone i gładkie. Jeśli chodzi o szyszki to są one cylindryczne, początkowo po zapyleniu zielone, dojrzewając stają się żółte i błyszczące, z czasem jasnobrązowe, o długości 7–15 cm.

W dobrych warunkach, sosna giętka może osiągnąć do 20-25 metrów wysokości. Jednakże, w górnej granicy lasu w górach, Pinus flexilis jest znacznie mniejszym drzewem, osiągając wysokość 5-10 metrów (mniej więcej tak jak na zdjęciu z Kipukas powyżej)

Sosna giętka radzi sobie z upałami, wiatrem oraz brakiem deszczu lepiej niż inne sosny. Jej igły mają mniej aparatów szparkowych, co oznacza mniejsze straty wody. Giętkie gałązki chronią tą wyjątkową sosnę przed wiatrem, a także ciężkim śniegiem.

Na koniec, sosna giętka jest ważnym źródłem pożywienia dla takich gatunków jak wiewiórki czy orzechówki. Udało mi się nawet jedną wiewiórkę sfotografować w Craters of the Moon.

Drzewne odciski w lawie

Kiedy wydobywająca się lawa napotykała na swojej drodze las, otaczała i pochłaniała drzewa. Drzewo zaczynało się wówczas palić uwalniając zmagazynowaną wodę w formie pary wodnej. Para wodna chłodziła lawę na tyle wystarczająco, aby pozostawić odcisk płonącego drewna w lawie. Zobaczcie sami jak taki odcisk wygląda.

Zdjęcie tytułowe: Rafał Chudy